Ο Απόλλων και τα ονόματα του.

Στήν μυθολογία μας διηγούνται ότι ο Απόλλωνας τόξευσε και σκότωσε τους Κύκλωπες , ίσως επειδή ο ήλιος μετριάζει τον καυτό και νοσηρό αέρα , που αληγορικά εκπροσωπούσαν οι Κύκλωπες επειδή με τις ακτίνες του προκαλεί την εξάτμιση , η οποία δροσίζει την ατμόσφαιρα .
Επίσης τον θεωρούσαν και λίγο σαν Μοίρα και μέρος του πεπρωμένου , και λίγο σαν τον Δία γιατί κάποιες φορές κάνει ότι κάνει σε συνεργασία με τον Δία , όπως την ασθένεια των Ελλήνων στόν Τρωϊκό πόλεμο που την έστειλε σε συνεργασία και με την έγκριση του Δία όταν θύμωσε μαζί τους .


Θεωρούσαν ότι σκότωσε εκτός από τα παιδιά της Νιόβης , τους Κύκλωπες , και άλλους πολλούς επειδή ο Ήλιος προκαλεί καμιά φορά και θανάτους από θερμοπληξία ή ηλίαση , γι’αυτό απέδιδαν σ’αυτόν και στην αδελφή του την Άρτεμη με την ιδιότητά της σαν Σελήνη , τους πρόωρους και τους αιφνίδιους θανάτους και ειδικά στον Απόλλωνα τις λοιμώδεις ασθένειες , γιατί πίστευαν ότι ο ήλιος και η σελήνη με την θερμότητα και την κίνησή τους συνέβαλαν στην μόλυνση του αέρα με τις ασθένειες αυτές , επειδή όπως έλεγαν η καλοκαιρινή αυγή είναι πολύ καυτή και έλκει από την γη νοσηρούς ατμούς που μολύνουν την ατμόσφαιρα , προκαλώντας αιφνίδιους θανάτους και συμφορές , και τεκμηρίωναν την δοξασία τους αυτή λέγοντας ότι τόσο η ασθένεια των Ελλήνων στον Τρωϊκό πόλεμο , όσο και των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό έγιναν το καλοκαίρι . Αυτόυς δε που πέθαιναν από αιφνίδιο θάνατο , τους ονόμαζαν Απολλωνόβλητους και Αρτεμιδόβλητους .
Πίστευαν ότι ο Απόλλωνας μαζί με τον Ποσειδώνα είχε χτίσει τα τείχη της Τρόιας , και αυτό έγινε γιατι στην περιοχή ήταν οι ναοί των θεών αυτών , από τα έσοδα των οποίων έπαιρνε τα χρήματα ο Λαομέδων και έκτισε τα τείχη .



ΙΣΤΟΡΙΑ

Οι ερευνητές λένε ότι υπήρχαν πολλοί Απόλλωνες . Οι Φοίνικες αναφέρουν στην θεογονία τους Απόλλωνα γιό του Κρόνου , οι Αιγύπτιοι τον Ωρο που ταυτίζεται με τον Απόλλωνα και οι Έλληνες άλλους που η ιστορία τους δεν μας είναι και πολύ γνωστή .
Πιθανολογουν λοιπόν ότι επειδη κάποιος από αυτούς ανακάλυψε τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων και θεράπευε τους αρρώστους θεωρήθηκε σαν εφευρέτης της ιατρικής , επειδή ανακάλυψε τον παλμό και τον ρυθμό του σφυγμού μουσικός και ότι πήρε την κιθάρα απο τον Ερμή , επειδή προέβλεπε από τα συμπτώματα τον θάνατο μερικών αρρώστων ή την καλυτέρευση της υγείας μερικών άλλων μάντης , και επειδή έδινε και συμβουλές για δίαιτες και συμβουλές υγιεινής , θεωρήθηκε σοφός .

Ο Διόδωρος αναφέρει σαν μουσικό και τον Ώρο και τον αναφέρει σαν Μουσηγέτη στην εκστρατεία του Όσιρη , δεν αναφέρεται όμως πουθενά ποιός ο μουσικός και ποιός ο γιατρός , πιθανόν αυτοί να ανακάλυψαν ή να τελειοποίησαν τις τέχνες που τους αποδίδονται .

Γιά τον Απόλλωνα τον γιό της Λητώς , μερικοί πιθανολογούν ως εξής την δημιουργία του μύθου .

Η Λητώ ήταν ερωμένη του Διός του βασιλιά της Κρήτης και πολύ όμορφη , οπότε η Ήρα που ήταν νόμιμη σύζυγός του και βασίλισσα ζήλεψε και κυνήγησε την Λητώ γιά να την σκοτώση προστάζοντας να μην την δεχτούν σε κανένα μέρος του βασιλείου και έστειλε τον Πύθωνα , ο οποίος ήταν στρατηγός ή ληστής και κακούργος να την καταδιώξη με αυτόν τον σκοπό , οπότε τον φαντάστηκαν δράκοντα . Παρασταίνεται όμως στόν μύθο ο Πύθωνας και πολυκέφαλος επειδή ήταν δραστήριος ή επειδή είχε πάρει και άλλους μαζί του για να τον βοηθήσουν .

Μή βρίσκοντας η Λητώ άλλο μέρος να καταφύγη κατέληξε στην Δήλο οδηγημένη από μερικούς συντρόφους της , επειδή το νησί ήταν άσημο και άγνωστο οπότε δεν ανήκε στην επικράτεια , οπότε και ο μύθος ότι η Δήλος δεν ήταν υποχρεωμένη να τηρήση τον όρκο .
Εκεί λοιπόν εγκαταστάθηκε η έγγυος από τον Δία Λητώ και γέννησε τα παιδιά της . ‘Οταν ύστερα από καιρό το έμαθε η Ήρα , έστειλε άλλο στρατηγό ονόματι Κάπρο , για να την καταδιώξη . Όταν ο Απόλλωνας μεγάλωσε , και μετά τον θάνατο ή όταν η Ηρα δεν εΊχε πιά καμιά επιρροή επειδή είχε πέσει στην δυσμένεια του Δία , εκδικήθηκε σκοτώνοντας Πύθωνα .

Η γέννηση του Απόλλωνα και η καταδίωξη της Λητώς , έχει πολλές ομοιότητες με την γέννηση και τηνκαταδίωξη του Ώρου εις την Αίγυπτο , γι’αυτό μερικοί πιστεύουν ότι ότι οι Έλληνες πήραν από εκεί μερικά στοιχεία και τα πρόσθεσαν στον μύθο του δικού τους Απόλλωνα .

Ο Απόλλωνας τής Αρκαδίας , λέγεται ότι ήταν ένας βασιλίάς της Αρκαδίας , τον οποίο έδιωξαν οι υπήκοοί του όταν θελησε να επιβάλλη νέους νόμους , και αναγκάστηκε να καταφύγη στόν Άδμητο τον βασιλιά της Θεσσαλίας .
Ο Άδμητος αφού του επεφύλαξε θερμή υποδοχή , του παραχώρησε και ένα τμήμα του βασιλείου του κοντά στον ποταμό Άμφρυξο όπου βασίλεψε αργότερα αυτός ο Απόλλωνας .
Έτσι δημιουργήθηκε ο μύθος ότι τον έδιωξαν από τον ουρανό , δηλαδή το βασίλειό του , και ότι έγινε μισθωτός τσοπάνης του Αδμήτου , δηλαδή υποτελής βασιλιάς του Αδμήτου . Γιατί την εποχή εκείνη τους βασιλείς τους αποκαλούσαν ποιμένες λαών .

Αλλά ήταν και πραγματικοί ποιμένες όλοι αυτοί οι μικροί βασιλιάδες της εποχής εκείνης , γιατι η δύναμή τους όλη στηριζότανε στην κτηνοτροφία και την καλλιέργεια λίγης γης , και οι πόλεμοι της εποχής εκείνης γινόντουσαν για την αρπαγή των ζώων και της σοδειάς . Βλέπε την εκστρατεία του Αμφιτρύωνα κλπ .

Τόσο στην Ασία , όσο και στην Αίγυπτο , λάτρευαν μέ άλλα ονόματα ηλιακές θεότητες σαν τον Απόλλωνα , όμως οι Έλληνες δεν λάτρευσάν έτσι κανένα άλλο θεό , ούτε αυτόν τον Δία , τόσο όσο τον Απόλλωνα με την ιδιότητα του Ήλιου . Γιατί όμως οι Έλληνες ελάτρευσαν τον ήλιο με την μορφή του Απόλλωνα και όχι με τον συνονόματό του Τιτάνα Ήλιο ; Φαίνεται ότι σ’αυτό συνετέλεσε η ομορφιά και οι άλλες ιδιότητες που του απέδιδαν .

Οι ναοί του ήταν άπειροι , πολύ πλούσιοι και μεγαλοπρεπείς , όπως και οι αγώνες που γινόντουσαν στά διάφορα μέρη πρός τιμή του .
Στην Ρώμη σχεδόν σε κάθε ενορία υπήρχε ναός του Απόλλωνα , ναός υπήρχε και εκεί που βρίσκεται σήμερα η Fontana di Trevi , επίσης υπήρχε και ναός που χτίστηκε με έξοδα του Αύγουστου , ο οποίος είχε πολύ χρυσό , περιελάμβανε στοά και βιβλιοθήκη οι δε πύλες του ήταν ελεφάντινες . Τέλος ο ναός του αγίου Πέτρου στην Ρώμη είναι χτισμένος πάνω στα ερείπεια του ναού του Απόλλωνα που υπήρχε εκεί .
Στόν Απόλλωνα ήταν αφιερωμένοι πάρα πολοί τόποι , από τους οποίους κυριότερος ήταν ο Ελικώνας όπου κατοικούσε μαζί με τις Μούσες στις οποίες δίδασκε την μουσική .

Ιερά του ζώα ήταν ο Λύκος , και από τα πουλιά ο κύκνος κι ο κουκος , σύμβολα μουσικής , το γεράκι λόγω της ισχυρής του όρασης οπως και του λυκου , το κοράκι και η κουρούνα σαν μαντικά σύμβολα καθώς και ο κόκορας επειδή προαναγγέλλει την ανατολή του ήλιου . Στον Απόλλωνα θυσίαζαν αρνιά , μαύρους ταύρους , γαϊδούρια και άλογα . Ο Απόλλωνας ανάλογα με τους τοπικούς μύθους κάθε περιοχής είχε και διαφορετικό επίθετο . Επίσης είχε και τα συνώνυμα , Φοίβος , Αγυιεύς , Έκατος , Λοξίας , Παιών , Βηιδρόμιος και Σμινθεύς .
Όπως είπαμε πιό πάνω είχε πολλά επίθετα ανάλογα με την περιοχή τον τοπικό μύθο και την ιδιότητα που του απέδιδαν .


Ακέσιον , τον ονόμαζαν οι Ηλείοι , που είχαν ναό και άγαλμά του στην αγορά .

Αλεξίκακον τον ονόμαζαν οι Αθηναίοι δηλαδή θεραπευτή και διώκτη των κακών , επειδή τους θεράπευσε από τον λοιμό .

Ακρείταν , οι Λάκωνες ίσως από το ακρωτήριο Ακρίτας της Μεσσηνίας επειδή και στην Σικυώνα ονομαζότανε Ακρωρείτης , από κάποιο ακρωτήριο που υπήρχε ναός του .

Άκτιος από το ομώνυμο ακρωτήριο , που τον ναό του έχτισαν όπως έλεγαν , πρώτα οι Αργοναύτες και τον ανακαινησε αργότερα ο Αύγουστος όταν νίκησε τον Αντώνιο στην εκεί ναυμαχία .

Αιγύπτιον τον ονόμαζαν στην Επίδαυρο όπου υπήρχε ναός του , χτισμένος απο τον Ρωμαίο Αντωνίνο .

Αγραίον τον ονόμασε ο Αλκάθους στα Μέγαρα όπως για τον ίδιο λόγο ονόμασε και την Άρτεμη Αγροτέραν , από το άγρα (κυνήγι) επειδή κυνήγησε και σκοτωσε τον Πύθωνα .

Αγυιεύς ή Αγυιάτης απο το αγυιά (πλατεία) επειδή τον θεωρούσαν προστάτη των πλατειών ή επειδή τον τιμούσαν σε πλατείες στήνοντας μπροστά στις πόρτες των σπιτιών ιερούς οβελίσκους . Αυτό ίσως το έκαναν επειδή φωτίζει τις πλατείες όταν ανατέλλη , οπότε και το << Δύσετό τ’ηέλιος , σκιόντο τε πάσαι αγυιαί >> .
Γι’αυτό ονομάζονταν Αγυιείς οι βωμοί του μπροστά στίς πόρτες και Αγυιάτιδες οι λατρείες που γινόντουσαν εκεί .
Με αυτό το επίθετο τον λάτρευαν οι Αχαρνείς της Αττικής , οι Αργείοι και οι Τεγεάτες που είχαν τέσσερα αγάλματά του , από ένα κάθε φυλή , και τον εόρταζαν γιά τον εξής λόγο .

Ο Απόλλων και η Άρτεμις γύριζαν παντού τιμωρόντας όλους εκείνους που δεν δεχόντουσαν την μητέρα τους Λητώ , όταν την καταδίωκε η Ήρα .
Ήλθαν λοιπόν και στην Τεγέα όπου ο Σκέφρος ο γιός του Τεγεάτη κρυφομιλούσε με τον Απόλλωνα . Ο αδελφός του όμως Λειμών , νoμίζοντας ότι τον κατηγορεί στον Απόλλωνα τον σκότωσε , γιά να σκοτωθή όμως αμέσως και ο ίδιος από την Άρτεμη .

Και ο μεν Τεγεάτης τίμησε αμέσως τον Απόλλωνα , ύστερα όμως έπεσε αφορία στη γη και το μαντείο είπε οτι έπρεπε να θρηνούν τον Σκέφρο στην εορτή του Αγυιέα Απόλλωνα , όπως και έγινε , μάλιστα κατα την διάρκεια της εορτής η ιέρεια της Αρτέμιδας κυνηγούσε συμβολικά κάποιον όπως η ¨Αρτεμις τον Λειμώνα .

Αμαζόνιο τον ονόμαζαν στην πόλη της Λακωνίας Πυρριχό όπου και η Αρτεμις ονομαζόταν Αστρατεία επειδή τα αρχαιότατα αγάλματά τους που ήταν ξόανα τα αφιέρωσαν εκεί οι Αμαζόνες .

Αλεύς ονομαζόταν στην Κρότωνα της Ιταλίας , όπου στον ναό του που έχτισε εκεί ο Φιλοκτήτης βρισκόντουσαν αφιερωμένα το τόξο και τα βέλη του Ηρακλή . Τον ονόμασε δε έτσι από το ρήμα αλεύω , επειδή απέφυγε τους πολλούς κινδύνους .

Αμυκλαίος στην πόλη Αμυκλές της Λακωνίας όπου είχαν περίλαμπρο ναό με εντυπωσιακό άγαλμα και που τον τιμούσαν με μεγάλες εορτές επειδή η πόλη αυτή που απείχε είκοσι στάδια από την Λακεδαίμονα (Σπάρτη) , ήταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα , και το μέν άγαλμά του ήταν τριάντα πήχεις (~15 μετρ.) ψηλό κατασκευασμένο από χαλκό αλλά επειδή ήταν πολύ αρχαίο ήταν άτεχνο .
΄Οταν κάποτε οι Αμυκλαίοι θέλησαν να το επιχρυσώσουν και δεν βρήκαν στην Ελλάδα αρκετό χρυσό για αυτόν τον σκοπό , σύμφωνα με τον χρησμό που πήραν ζήτησαν χρυσό από τον Κροίσο . Αυτό λοιπόν το άγαλμα ήταν καθισμένο σε ένα πολυτελέστατο θρόνο , έργο του Βαθυκλέους από την Μαγνησία , ο οποίος χάραξε πάνω σ’αυτόν τους άθλους του Ηρακλή , του Θησέα , του Περσέα και των άλλων ηρώων καθώς και σκηνές από την Ιλιάδα και την Οδύσεια , καθώς και απο την Θεογονία . ( Στό βιβλίο υπάρχει αναλυτική περιγραφή των παραστάσεων οπως αυτές διασώθηκαν από τον Παυσανία .)

Τό άγαλμα ήταν αρχαίας τεχνολογίας , και εκτός από το πρόσωπο , τα χέρια και τα πόδια το υπόλοιπο έμοιαζε με στύλο ( περίπου σαν τον Ηνίοχο ) . Στό κεφάλι είχε κράνος , στα χέρια κρατούσε λόγχη και τόξο και το βάθρο του είχε σχήμα βωμού , όπου ήταν ο Υάκινθος πεθαμένος , στόν οποίο πρόσφεραν εναγνισμούς , πριν θυσιάσουν στόν Απόλλωνα , και μία χάλκινη πόρτα μέσω της οποίας γινόντουσαν οι εναγνισμοί .
Σ’αυτόν λοιπόν τον ναό έστησαν στηλη οι Σπαρτιάτες και έγραψαν την συνθήκη της πενηνταετούς ειρήνης με τους Αθηναίους . Όπως και οι Αθηναίοι στον ναό της Αθηνάς όπως μας λέει ο Θουκιδίδης .

Αρχηγέτης ονομάζονταν ο Απόλλωνας στην Ιεράπολι της Φρυγίας όπως επίσης και στην Κυρήνη , τα Μέγαρα , την Αίγινα , και την Σικελία
Αυτό οφείλεται στό ότι ,όταν οι Ελληνικές πόλεις ταξίδευαν για να ιδρύσουν νέες αποικίες , Θεωρύσαν τον Απόλλωνα προστάτη τους στό ταξίδι αυτό , γι’αυτό εκτός από Αρχηγέτη , τον ονόμαζαν και Οικιστή και Δωματίκη .
Οί Χαλκιδαίοι που αποίκησαν την Σικελία και ίδρυσαν την πόλη Νάξο κατασκεύασαν βωμό του έξω από την πόλη τους και έκοψαν νομίσματα με την κεφαλή του , και την επιγραφή Αρχηγέτης ή Αρχηγέτας . Όμως Αρρχηγέτη πρέπει να ονόμαζαν και τον Ηρακλή , γιατι στην Μάλτα βρέθηκε Ελληνικός αμφορέας με τον Ηρακλή να με τον τίτλο του Αρχηγέτη .

Αργέων ή Αργώον τον ονόμαζαν οι Μεσήνιοι επειδή το αρχαιότατο ξόανο που βρισκόταν στο εκεί ιερό του ήταν προσφορά των Αργοναυτών .
Το ιερό τούτο ήταν παραθαλάσσιο και θεωρούσαν ότι γιάτρευε πολές ασθένειες .

Αβαίος ονομαζόταν στην πόλη της Φωκίδας Άβαι , όπου υπήρχε αρχαιότατος ναός και μαντείο το οποίο έκαψε ο στρατός του Ξέρξη και το οποίο άφησαν έτσι για να θυμίζει τό γεγονός . Στο ιερό αυτό κατέφυγαν αργότερα ικέτες οι νικημένοι από τους Θηβαίους Φωκείς , αλλά οι Θηβαίοι έκαψαν και τους ικέτες και τα απομεινάρια του ιερού . Αργότερα ο Αδριανός έχτισε ένα μικρότερο ιερό δίπλα στο παλιό , μέσα στο οποίο βρισκόντουσαν τα αγάλματα του Απόλλωνα , της Αρτέμιδας και της Λητώς .
Οι Ρωμαίοι από σεβασμό στην πολη που ήταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα , είχαν παραχωρήσει στους Αβαίους αυτονομία .

Ακερσεκόμης ή Ακειροκόμης , ονομάστηκε επειδή δεν έκοβε τα μαλιά του δηλαδή τίς ακτίνες του ήλιου , οπότε και άλυπος γιατί τα μαλιά τα κουρευαν σε ένδειξη πένθους , όμως ο ήλιος έβγαινε πάντα λαμπερός και χαρούμενος . Κατά μιά άλλη εκδοχή τον ονόμαζαν έτσι γιατί τα παιδιά όταν γινόντουσαν έφηβοι , έκοβαν τα μαλιά τους , ενώ οι Έλληνες θεωρούσαν ότι ο Απόλλωνας ήταν πάντα στην προεφηβική ηλικία .

Αναφαίος και Αιγλήτης ονομάζονταν στην Ανάφη , δεν ξέρουμε όμως αν το νησί ονομάστηκε από αυτόν ή αυτός από το νησί , επειδή ο ήλιος αναφαίνει ( φανερώνει) τα πάντα ή λόγω του ονόματος του αν το νησί θεωρρήθηκε ιερό του .
Άλοι πάλι λένε ότι η Ανάφη που πρώτα λεγότανε Βαιή ονομάστηκε έτσι από τους Αργοναύτες , οι οποίοι ψάχνοντας γιά λιμάνι την είδαν να αναφαίνεται στις πρώτες ακτίνες του ήλιου . Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης οι Αργονάυτες έστησαν βωμό και αφού θυσίασαν στόν Απόλλωνα άρχισαν το φαγοπότι για να γιορτάσουν το γεγονος της σωτηρίας τους από την τρικυμία , και επάνω στο μεθύσι τους άρχισαν τα πειράγματα με την Μήδεια και τις άλλες γυναίκες , και από τότε οι Αναφαίοι σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος αλληλοπειραζόντουσαν κατά τον εορτασμό κάθε χρόνο .
Μερικοί πίστευαν ότι η Ανάφη πρωτοεμφανίστηκε μέσα από τα κύματα γιά να σωθούν οι Αργοναύτες , όμως όπως έλεγαν οι διαφωνούντες αυτό δεν μπορούσε να ευσταθή γιατί πιό πριν υπήρχε με το όνομα Βαίη , και ακόμα πιό παλιά Μεμβλίαρος από κάποιον Μεμβλίαρο οπαδό του Κάδμου που έμενε εκεί .

Άναξ ονομαζόταν επειδή τον θεωρούσαν βασιλιά , άρχοντα , οικοδεσπότη σύμφωνα με τις ένοιες της λέξης .

Αβέλιος , όπως είπαμε στην Κρήτη οπως ονόμαζαν το ήλιο . Άλλοι πιστεύουν ότι το Απόλλων παρεφθάρη σε Αβέλιος και άλλοι το αντίθετο .
Όμως και οι Γαλάτες είχαν θεό με αυτό το όνομα .

Αρκιτενής από το άρκος (τόξο) ονομαζόταν τόσο ο Απόλλωνας όσο και η Άρτεμις που τους ζωγράφιζαν να τεντώνουν τα τόξα τους δηλαδή τις ηλιακές ακτίνες που καθαρίζουν από τις ασθένειες τον αέρα .

Αλευρομάντης επειδή σε μερικά μαντεία του είχαν αλευρομαντία και τεφρομαντία .

Αφήτωρ από το ρήμα αφίημι , επειδή έστελνε τους χρησμους και τις ακτίνες του .

Αστυπάλαιος , από την Αστυπάλαια πού υπήρχε και ιερό του .

Βοηδρόμιος ονομαζόταν στην Αθήνα . Όταν οι Αθηναίοι είχαν πόλεμο με τον Εύμολπο πήραν χρησμό να ορμήσουν τρέχοντας με βοή εναντίον των εχθρών τους και επειδή πέτυχε η συμβουλή του τον ονόμασαν έτσι . Άλλοι πάλι λένε ότι ήλθε ο Ίων να τους βοηθήση και έτσι νίκησαν και επειδή την εποχή εκείνη οι βοήθειες των συμμάχων λεγόντουσαν βοηδρομίες , τόυ έδωσαν αυτό το όνομα .
Καθιέρωσαν προς τιμή του γιορτή , τα Βοηδρόμια και ονόμασαν και τον μήνα από την γιορτή Βοηδρομιώνα . Όμως και οι Θηβαίοι τον εόρταζαν έτσι και είχαν ναό του Βοηδρόμιου Απόλλωνα .

Γρύνιος , ονομαζόταν στην Κυρήνη απότην πόλη Γρύνιο που είχε ναό από άσπρη πέτρα και επίσημο μαντείο .

Γρυναίος , ονομαζόταν από το Γρυναίο άλσος κοντά στίς Κλαζομενές , που υπήρχε ναός και μαντείο του . Το άλσος αυτό πήρε το όνομά του από μία αμαζόνα , την Γρύνη την οποία εξαπάτησε εκεί ο Απόλλωνας .

Γεργίθιος , ονομαζόταν από την ομώνυμη πόλη της τρωάδας Γέργιθο .

Γυπαιέα , τον ονόμασε ένας βοσκός από την Έφεσο , ο οποίος του έκτισε και βωμό στην κορυφή του Λυσσού όρους επειδή με την επέμβαση του Απόλλωνα τον έσωσαν οι γύπες από κάποιο κίνδυνο .

Δεκατηφόρο , τον ονόμαζαν οι Μεγαρείς , ίσως επειδή του αφιέρωναν το δέκατο από τα λάφυρα που έπαιρναν .

Δελφίνιος και Δελφικός ονομάστηκε , επειδή σκότωσε τον δράκοντα Δελφίνα στους Δελφούς , ο οποίος βίαζε την μητέρα του Λητώ , ή επειδή όταν ο καστάλιος έφερε εκεί αποικία από την Κρήτη , τον οδήγησε μέχρι τον Κρισσαίο κόλπο ο Απόλλωνας μεταμορφωμένος σε δελφίνι οπότε ονομάστηκαν έτσι και οι Δελφοί .
Άλλοι όμως έλεγαν ότι από τον Δελφό ονομάστηκε η πόλη και από αυτήν ο Απόλλωνας .
Όμως και στην Αήνα είχαν ναό του Δελφίνιου Απόλλωνα το οποίο έχτιζε ο Αιγέας , πατέρας του Θησέα , την εποχή που έφθασε ο Θησέας στην Αθήνα ο οποίος όπως ήταν νέος μέ πλεγμένα μαλιά και μακρύ χιτώνα , έμοιαζε με κορίτσι , οπότε οι χτίστες τον ρώτησαν κοροϊδευτικά πώς μιά κοπέλα σε ηλικία γάμου τριγυρίζει μόνη της , τότε αυτός αντί απαντήσεως έλυσε τα βόδια που έσερναν τό αμάξι του πρός τον ναό και σήκωσαν ψηλότερα τον όροφο .
Σ’αυτό τον ναό βρισκότανε το Δελφίνιο κριτήριο όπου κρίθηκε αργότερα ο Θησέας για τον θάνατο των Παλλαντίδων .

Διονυσοδότη τον ονόμαζαν οι Φλυείς και οι Μυρρινούσιοι της Αττικής .

Δειραδιώτη οι Αργείοι επειδή ο ναός του ήταν σε μιά άκρη της ακρόπολής τους που λεγότανε Δειράδα . Αυτό το ναό τον έχτισε ένας γιός του Απόλλωνα , ο Τελέσιλλας ο Πυθαέυς όταν πρωτoήλθε από τους Δελφούς στο Άργος .
Στο εκεί μαντείο η μάντις προφήτευε κάθε μήνα , και γιά να βγάλει τον χρησμό , θυσίαζε από βραδύς ένα πρόβατο του οποίου έπινε το αίμα γιά να έλθη σε επικοινωνία με τον θεό .

Δαφναίος , Δαφνίτης και Δαφνηφόρος , ονομαζόταν στην Αντιόχεια , που υπήρχε λαμπρότατος ναός του μέσα σε ένα άλσος από δάφνες κοντά σε ένα προάστιο της πόλης που ονομαζόταν και αυτό Δάφνη .
Άλλοι πιστεύουν ότι η δάφνη θεωρήθηκε ιερό του φυτό επειδή είναι εύφλεκτη , αειθαλής , και την χρησιμοποιούσαν στις καθάρσεις , όπως και ο ήλιος είναι αειθαλής και καθαρός , αλλά και από την ομοιότητα του Δάφνη με το διαφαίνειν , οπότε πίστευαν ότι είχε μαντικές ιδιότητες , ή από την αγαπημένη του Δάφνη .

Δίκαιον τον ονόμαζαν στην Θήβα , γιατί όταν λεηλατήθηκε η πόλη από τον Μ. Αλέξανδρο , κάποιος γιά να σώση τα χρήματά του , τα έκρυψε μέσα στόν ναό , και τα βρήκε ξανά άθικτα όταν ησύχασαν τα πράγματα .

Διρκαίος , ίσως απο τον ποταμό Δίρκο της Βοιωτίας .

Διδυμαίος και Διδυμεύς , ονομάστηκε επειδή γεννήθηκε δίδυμος με την Άρτεμη ή επειδή ο ήλιος και η σελήνη είναι τα δύο ουράνια σώματα που φωτίζουν την γή και τα διπλά οι αρχαίοι τα αποκαλούσαν δίδυμα .
Από αυτό ονομάστηκε Δίδυμα και το μέρος που ήταν ο ναός και το μαντείο του κοντα στην Μίλητο , το περίφημο εν Διδύμοις Μαντείον , που λεγότανε και Βραγχίδαις . Άλλοι λένε ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στον Δία και στον Απόλλωνα , γι’αυτό ονομάστηκε έτσι . Τό όνομα Δίδυμα όμως είχε δοθεί και σε άλλα μέρη αλλά μόνο εκεί ονομαζόταν ο Απόλλωνας έτσι .
Τό ιερό αυτό ήταν αρχαιότερο από την αποίκηση των Ιώνων στην περιοχή όπως και αυτό της Εφεσίας Αρτέμιδος . Το έκαψε δε ο Ξέρξης μαζί με τους άλλους ναούς των Ιώνων εκτός της Εφέσου , γιατί οι Βραγχίδες ιερείς και οι μάντεις του ναού της Αρτέμιδας , αφου παράδωσαν τους θησαυρούς του στόν Ξέρξη , έφυγαν μαζί του γιά την Περσία γιά να μη τιμωρηθούν γιά την ιεροσυλία τους. ( σημ. του γράφοντος . Κάπου διάβασα ότι οι σημερινοί Βραχμάνοι , προέρχονται από τους Βραγχίδες ιερείς που κατέφυγαν στην Ινδία κυνηγημένοι από τον Μ.Αλέξανδρο , επειδή μήδισαν ).
Στην θέση του καμένου ναού του Απόλλωνα οι Μιλήσιοι έχτισαν άλλο ναό τόσο μεγάλο που δεν μπόρεσαν να τον σκεπάσουν , μέσα στον οποίο ήταν οι κατοικίες των ιερέων και του βοηθητικού προσωπικου και από μακριά φαινότανε σαν κωμόπολη .
Ο περίλαμπρος αυτός ναός ήταν στολισμένος με αφιερώματα διασήμων καλιτεχνών .
Επιβατήριο , τον ονόμασε ο Διομήδης στην Τροιζήνα , καθιέρωσε μάλιστα προς τιμή του και αγώνες , τα Πύθια επειδή επιβαίνοντας στο πλοίο του κατά την επιστροφή του από την Τροία προσευχήθηκε στόν Απόλλωνα και απέφυγε την κακοτυχία των υπολοίπων Ελλήνων να ναυαγήση .
Επικούριος στις Βάσσες της Αρκαδίας , επειδή τους βοήθησε σε κάποια ασθένεια , και ο εκεί ναός του μαζί με αυτόν της Τεγέας , ηταν οι ωραιότεροι της Πελοποννήσου

Εμβάσιο και Εκβάσιο , τον έλεγαν στην Κύζικο από το εμβαίνειν και εκβαίνειν , γιατί οι Κυζικινοί θυσίαζαν σ’αυτόν όταν έμπαιναν στά πλοία για να έχουν καλό ταξίδι και όταν έβγαιναν γιά να τον ευχαριστήσουν για το αίσιο τέλος του ταξιδιού τους .

Ευτρησίτης , από το χωριό Ευτρήση της Βοιωτίας που είχε ιερό και διάσημο μαντείο του , το δε χωριό πήρε αυτό το όνομα επειδή είχε τόσα πολλά αλληλοτεμνόμενα δρομάκια , που από μακριά φαινότανε ολοτρύπητο .

Ερισαθέυς στην Αττική , άγνωστο γιατί .

Εώον , τον ονόμασαν οι Αργοναύτες που του αφιέρωσαν και την νήσιδα Θυνιάδα επειδή έφθασαν εκεί εώοι , δηλαδή πρωϊνοί όταν βγήκαν από τον

Βόσπορο , καί θυσίασαν πρός τιμή του < κτίσαντες βωμόν επάκτιον > . Η λέξις επάκτιος εχει διπλή έννοια , σημαίνει τον ψηλό αλλά και αυτον που είναι κοντά στην ακτή .Η νησίδα αυτή βρίσκεται στόν Εύξεινο Πόντο κοντα στό στόμιο του Βοσπόρου και ονομάστικε έτσι επειδή αντίκρυ της ήταν οι Θύνοι , μία εθνότητα της Βιθυνίας .

Επιδήλιον , τον ονόμαζαν στην Λακωνία σέ ένα μέρος λίγο πιό πάνω από το ακρωτήριο Μαλέας κοντά στα σύνορα των Βοιατών , που ονομαζότανε και αυτό Επιδήλιο . Η Δήλος ήταν την εποχή εκείνη το πλουσιώτερο εμπορικό κέντρο της Μεσογείου , οπότε ο στρατηγός του Μιθριδάτη Μηνοφάνης ή εκτελώντας διαταγή ή με δική του πρωτοβουλία , κατά τον Μιθριδατικό πόλεμο αποβιβάστηκε στην Δήλο και αφού σκοτωσε τους κατοίκους της και όσους ξένους εμπόρους βρήκε εκεί , κατεδάφισε τον ναό και τα κτίσματα , πήρε τα χρήματα των εμπόρων , τα αφιερώματα του ναού και τις γυναικες και τα παιδιά των Δηλίων αιχμαλώτους και έφυγε . Κατά την διάρκεια δε της επιδρομής ένας στρατιώτης έριξε το ξόανο του Απόλλωνα στην θάλασσα για να το εξευτελίση . Η θάλασσα έφερε το Ξόανο στο εν μέρος εκείνο της Λακωνίας , όπου οι κάτοικοι έκτισαν ναό , το έστησαν μέσα , και ονόμασαν έτσι και την περιοχή , επειδή το ξόανο ήλθε από την Δήλο .
Δεν χάρηκαν όμως τα λάφυρα , ούτε ο Μηνοφάνης όυτε ο Μιθριδάτης , γιατί όσοι έμποροι γλύτωσαν την σφαγή περίμεναν μέ πλοία τον Μηνοφάνη κατά την έξοδό του από την Δήλο και τον σκότωσαν . Όσο για τον Μιθριδάτη τον ανάγκασαν οι Ρωμαίοι να αυτοκτονήση αυτοσφαζόμενος .

Ερίθιον , τον ονόμαζαν στο Άργος της Κύπρου που είχαν και ιερό του . Εκεί ήλθε η Αφροδίτη και ακολουθόντας την συμβουλή του ελευθερώθηκε από τον έρωτά της για τον Άδωνη επειδή την έστειλε στην πέτρα της Λευκάδας όπως λένε εκεί .

Εκάεργος από το (έκαθεν και έργείν και κωλύειν τους πολεμίους) , γιατι προστάτευε εμποδίζοντας τους εχθρούς σαν τοξότης ή απο το έκαθεν εργαζόμενος σαν ήλιος .
Αλλοι πάλι πιστευουν ότι απο την Εκαέργη και την Λοξία ονομάστηκε Εκάεργος και Λοξίας όπως αναφέρεται στον μύθο των υπερβορείων .

Εκατηβελέτης και Εκατηβόλος , επειδή έριξε εκατό βέλη μέχρι να σκοτώση τον Πύθωνα ή από το έκαθεν βάλλειν.

Εκατος , σαν ήλιος , από το εκάς έκατος .
 
Εκατόμβαιος , επειδή γιόρταζαν την εορτή του τον μήνα Εκατομβαιόνα.

Ελικώνιος , από τον Ελικώνα που κατοικούσε μαζί με τις Μούσες .

Ζωστήριος από το ζωστήρας , ονομαζόταν στην Αττική στον ομωνυμο τόπο , που σύμφωνα με την παράδοση έλυσε η Λητώ τον ζωστήρα της και ελουστηκε εκεί κοντα . Οι ψαράδες της περιοχής θυσίαζαν σ’αυτόν στην μητέρα και στην αδελφή του.

Ζωτεάτας , στό Άργος και Ζωτελιστής στην Κόρινθο από τα τοπονύμια .

Θεάριον , τον ονόμασε ο Πιτθεύς που του έχτισε και το ιερό στην Τροιζήνα . Τό άγαλμα του Απόλλωνα ήταν αφιέρωμα του Αυλίσκου και το κατασκεύασε ο Έρμωνας απο την Τροιζήνα που είχε κατασκευάσει και τα ξόανα των Διοσκούρων .

Θεοξένιον , τον ονόμαζαν οι Πελληνείς της Αχαϊας , που είχαν ιερό του και χάλκινο άγαλμα . Τόν εόρταζαν με αγώνες , τα Θεοξένια στους νικητές των οποίων άλλοι λενε ότι έδιναν χρήματα και άλλοι ότι έδιναν χλαίνη .

Θέρμιον τον ονόμαζαν στην Ηλίδα , που είχαν βωμό του στην Άλτι , από την θερμότητα του ήλιου .

Θυρξεύς , στην Κυανέα , νησί της Λυκίας , που είχαν μαντείο του και θαυματουργή πηγή , που μέσα της μπορούσες να δης αυτό που ήθελες .

Θυμβραίος , από την Θύμβρα , πόλη κοντά στην Τροία , εκεί τον έλεγαν και Ζυμβραίο , και Θύμβριο , και Δύμβριο ή Δυμβριέα .

Θοράτης και Θόρναξ στην Λακωνία από το ομώνυμο όρος , αλλά και Θυραίος γιατι οι βωμοί και τα αγάλματά του , ήταν τοποθετημένα μπροστά στις πόρτες .

Ιλιεύς στο Ϊλιο της Τρωάδας και Ίξιος από την Ιξία της Κύπρου .

Ισμήνιος από τον Ισμήνο ποταμό κοντα στην Θήβα που στό ιερό που ήταν εκεί , ο ιερέας ήταν νέος , δυνατός και ωραίος και λεγόταν Δαφνηφόρος επειδή στο κεφάλι φορούσε στεφάνι με φύλα δαφνης . Ο νέος αυτός εκλεγότανε κατά περιόδους από τις καλύτερες οικογένειες της Θήβας . Λέγεται ότι και ο Ηρακλής έγινε εκεί ιερέας , μάλιστα σωζότανε και ο τρίποδας που είχε αφιερώσει στον ναό ο Αμφιτρύωνας , επειδή συνηθιζότανε οι γονείς των ιερέων να αφιερώνουν τρίποδα στον ναό για την τιμή που τους έγινε . Ίσως από τον Ηρακλή να έμεινε η συνήθεια ο ιερέας να είναι νέος ωραίος και δυνατός και να εκλέγεται απο οικογένεια που άνηκε στην ανώτερη κοινωνική τάξη της Θήβας . Τον Ισμήνιο Απόλλωνα και τον Διόνυσο , οι Θηβαίοι τους θεωρούσαν πατρώους θεούς .

Κόρυνθον , στην Κολωνίδα , πόλη της Μεσσηνίας που είχαν ναό του . Εκεί ίδρυσε αποικία ο Κόλαινος από την Αττική , οδηγημένος σύμφωνα με τον χρησμό του θεού απο έναν κορυδαλλό .

Κιλλαίος , στην πόλη Κίλλα στην Αιολίδα της Μ.Ασίας .

Κομαίος στην Σελεύκεια , και από εκεί πήραν το άγαλμα οι Ρωμαίοι στην Ρώμη . Λέγεται ότι όταν οι στρατιώτες τρύπησαν την νύχτα τον τοίχο του ναού για να μπούν και να πάρουν το άγαλμα , βγήκαν ατμοί και μεγάλη δυσοσμία από τον ναό και έπεσε μεγάλη αρρώστια στην περιοχή .

Κατάων , από την Καταωνία της Καπαδοκίας .

Κιρραίος , από την πόλη Κίρρα της Φωκίδας που ήταν και ιερή πόλη του .

Κύννιος , πάλι στην Αθήνα , επειδή στον συγκεκριμένο ναό , ο ιερέας προερχόταν αποκλειστικά από την οικογένεια των Κυννιδών , που ονομάστηκαν έτσι από κάποιον ήρωα Κυννίδη .

Κύνθιος , από το ύψωμα Κύνθος της Δήλου που γεννήθηκε , οπότε και την αδελφή του την ονόμαζαν Κυνθία .

Κώος , ονομαζότανε στην Κώ .

Λατώος , στα Μέγαρα από την μητέρα του Λητώ .

Λυκαίος , στην Σικυώνα , Επειδή τους έτρωγαν τα πρόβατα οι λύκοι και πήραν χρησμό από τον Απόλλωνα , να τους δώσουν κρέας και φλούδα από κάποιο ξύλο , και αφού τα έφαγαν οι λύκοι εξολοθρεύτηκαν , οπότε ονόμασαν έτσι τον Απόλλωνα .
Καί το μεν ξύλο σωζότανε στο ιερό του ναού που το τοποθέτησαν , όμως κανένας δεν γνώριζε από τι δέντρο προερχότανε όπως αναφέρει ο Παυσανίας που το είδε .
Λύκιος ονομάστηκε πρώτα στην Αθήνα σύμφωνα με τον Παυσανία , είτε από το Λύκειο που υπήρχε μέσα ναός του , είτε από τον Λύκο από τον οποίο πήρε το όνομά του το Λύκειο . Οι Αργείοι έλεγαν ότι ο Δαναός έχτισε πρώτος ναό του Λυκίου Απόλλωνα . Αλλοι πίστευαν ότι ονομάστηκε έτσι , επειδή γεννήθηκε εκεί ή επειδή τον λάτρευαν στην Λυκία ή επειδή εμφανιστηκε Λύκος στην Λητώ . Επειδη τον θεωρούσαν μεταξύ άλλων και βοσκό , άρα και φύλακα των κοπαδιών γι’αυτό ονομάστηκε Λύκιος και Λυκοκτόνος επειδη προστάτευε τα κοπάδια σκοτώνοντας τους Λύκους . Σύμφωνα όμως με άλλους , επειδή ο κύκνος ήταν ιερό πουλί του ήλιου λόγω του λευκού του χρώματος και το κοράκι της νύχτας από την οποία γεννιέται ο ήλιος , ανάμεσα στα δύο έβαλαν τον λύκο , λόγω του χρώματός του που είναι γκρίζο και ανάμεσα στα δύο , οπότε ονομάστηκε και λυκαυγές το ημίφως , σαν το χρώμα του Λύκου .

Λαρισσαίος ή Λαρισσηνός , από ένα χωριό της Εφέσου με το όνομα Λάρισσα .

Λαθραίος ή Λαφραίος για μερικούς στην Αιτωλία .

Λεσχηνόριος , γιατι την ημέρα που φωτιζει ο ήλιος οι άνθρωποι συναναστρέφονται και κουβεντιάζουν , ενώ την νύχτα που απουσιάζει σωπαίνουν . Επειδη η κουβέντα και η φλυαρία λεγότανε Λέσχη , γι’αυτό και οι τόποι συναθροίσεως και συνελεύσεως των φιλοσόφων ονομάστηκαν Λέσχες , και κατ επέκταση οι τόποι που μαζευόντουσαν οι φιλόσοφοι ή οι αργόσχολοι και συζητούσαν . Έτσι όμως έλεγαν και τα κοινά συσσίτια και τα ανοιχτά χωρίς πόρτες δημόσια οικήματα που σύχναζαν οι φτωχοί και οι ζητιάνοι που τα είχαν σαν (λέχος) στέκι .
( Ο συγγραφέας συνεχίζει εκτός θέματος με εκτενή περιγραφή των Λεσχών και ειδικότερα εκείνων των Δελφών , στις οποίες συγγεντρονώντουσαν φιλόσοφοι απ’ο λη την Ελλάδα και ανταλάζανε απόψεις ).

Λυβιστίνος , ονομαζόταν ο Απόλλωνας στην Σικελία που είχαν ναό του στο ακρωτήριο Πάχυνον , επειδή ύστερα από δέηση των κατοίκων έστειλε ασθένεια και διάλυσε το Λυβικό στράτευμα που τους είχε επιτεθεί .

Λιθήσιος στον Μαλέα που το άγαλμα ή το ιερό του ήταν πάνω σε μιά πέτρα .

Λευκάδιος και Λευκάτας , από την Λευκάδα και την ομώνυμη πόλη , που υπήρχε ναός και η Λευκάδα πέτρα απ’όπου έπεφταν οι ερωτευμένοι για να απαλλαγουν από τις ερωτικές τους απογοητεύσεις .
Ο ναός αυτός ήταν χτισμένος από τον Λευκάδιο , που έχτισε και την πόλη , επάνω στήν Λευκάδα πέτρα , ένα πανύψηλο βράχο που συνόρευε με την θάλασσα . Μπροστά από τον ναό βρισκόταν το Άλμα απ’όπου παλαιότερα σύμφωνα με τον νόμο έριχναν κάθε χρόνο στην διάρκεια της γιορτής έναν από τους πολίτες ο οποίος ήταν ένοχος ή ύποτος αδικήματος , για να αποδείξουν την αθωότητά του ή για να αποτρέψουν την οργή του θεού . Έδεναν όμως στο σώμα του μεγάλα φτερά και πουλιά για να ελατώσουν την ορμή της πτώσεως . Ενώ από κάτω στο σημείο που θα έπεφτε ήταν μαζεμένα πλοιάρια σε κύκλο για να τον περισυλλέξουν . Άγνωστο από που προήλθε αυτή η ιδέα , ίσως από κάποιο ερωτευμένο που πρωτόπεσε απελπισμένος και από τότε έγινε συνήθεια , ή από τον μύθο της Αφροδίτης όταν απελπισμένη από έρωτα μετά τον θάνατο του Άδωνη ζήτησε την βοήθεια του Απόλλωνα και εκείνος την έφερε για να πέση από εκεί και να της περάση . Όταν αργότερα ρώτησε τον Απόλλωνα για την δύναμι αυτή της τοποθεσίας , εκείνος της είπε ότι η πέτρα είχε την ιδιότητα αυτή επειδή και ο Δίας ερχότανε και καθότανε εκεί γιά να απαλλαγή από το πάθος του για την Ήρα .
Σύμφωνα με τον Μένανδρο , από εκεί πρωτόπεσε η ποιήτρια Σαπφώ για να απαλλαγη από τον έρωτά της για κάποιο συμπατριώτη της ονόματι Φάωνα .
Ο Στράβωνας όμως θέλει τον Κέφαλο να έχει πέσει πρώτος από εκεί για να απαλλαγή από τον έρωτά του για την Κωμαιθώ κόρη του Πτερέλα , ή καποια άλλη .
( και ο συγγραφέας συνεχίζει με ονόματα πολλών διασήμων και μή που έπεσαν από εκει και άλλοι γλύτωσαν και άλλοι όχι).

Λοξία , τον ονόμαξαν για τους λοξους και αντιφατικούς χρησμούς του ή γιά την λοξή πορεία του ήλιου .

Λυκωρεύς , από την Λυκώρεια , κομώπολη κοντά στους Δελφούς .

Μαλεάτης , από τον Μαλέα , οπου όπως είδαμε , λεγόταν και Επιδήλιος . Υπήρχε όμως και στην Επίδαυρο ναός με το ίδιο όνομα , εκεί ο Αντωνίνος , έχτισε πηγή και διακόσμησε τον ναό και τους γύρω χώρους .

Μοιραγέτης , ονομάζεται σε επιγραφή στον πρόναο του ναού των Δελφών , που παρουσιάζεται να στεκεται κοντά στις δύο Μοίρες , που ήταν και ο Δίας γραμμένος σαν Μοιραγέτης .

Μαρμαρινός ή Μαρμάριος , στο Μαρμάρι της Ευβοίας που ήταν και το λατομείο των λεγόμενων Καρυστίων κιόνων .

Μυοκτόνος απο του μύς (ποντικός) ή απο παραφθοπά του Μυιοκτόνος επειδή και αυτό αναφέρεται από του μύια (μύγα) , και απο εκεί Μυίαγρος και Απομύιος ,
(μυγοπιάστης και απομυγωτής) όπως θα λέγαμε σήμερα .

Μολοσσός από τους Μολοσσούς και Μεμφίτης πιθανόν απο την Μεμφιδα της Αιγύπτου .

Ογκαιάτης και Ογκαίος στην Αρκαδία από το γιό του Όγκειο ποταμό , όπου υπύρχε ιερό του κοντά στην πόλη Θέλπουσα .

Οιτόσυρο τον ονόμαζαν οι Σκύθες , και Όριον στο Άργος από το σύνορο , γιατί νικησαν όταν κάποτε πολεμούσαν γιά τα όρια της γης τους .

Παίων ή Παιών , ιατρός ονομαζότανστόν Ωρωπό .

Παρράσιος στην πόλη της Αρκαδίας Παρρασία , που υπήρχαν δύο ιερά ένα του Επικούριου και ένα του Παρράσιου Απόλλωνα . Εκεί τον ονόμαζαν και Πύθιο .
Του Επικούριου ο ναός βρισκότανε στην αγορά της πόλης , ενώ του Παρράσιου στο όρος Λύκαιο όπου υπήρχε και ιερό άλσος στα ανατολικά . Η θυσία των ζώων ή των προσφορών γινότανε στον ναό του Επικούριου Απόλλωνα , και ύστερα με αυλούς και πομπή τα μεταφέρανε προς καύση και την υπόλοιπη τελετή της θυσίας στό ιερό του Παρρασίου .

Πατρώο τον ονόμαζαν στην Αθήνα και ο ναός του ήταν κοντά στην βασιλική στοά .
Την εικόνα του την ζωγράφισε ο Ευφράνωρ ο οποίος ζωγράφισε και την στοά . Εκει εκτός των άλλων ήταν ζωγραφισμένοι και οι δώδεκα θεοί , ο Θησέας και η Δημοκρατία , και η μάχη της Μαντινείας όπου ήταν οι δύο στρατηγοί , ο Επαμεινώντας με το ιππικό των Βοιωτών , και ο Γρύλλος με το ιππικό των Αθηναίων .

Πλατανίστιος , στην Αργολίδα , που είχαν βωμό του μεταξύ Ερμιόνης και Τροιζήνας .

Πολιός , στην Βοιωτία , που είχαν ιερό στο οποίο παλαιότερα θυσίαζαν ταύρο , όταν όμως κάποτε δεν έφεραν εγκαιρα τον ταύρο της θυσίας , θυσίασαν στον Απόλλωνα το ένα απότα βόδια που έσερναν την άμαξα , και από τότε καθιερώθηκε και θυσίαζαν βόδια καματερά . Επειδή Πόλιος σημαίνει γέρος , πράγμα ασυνήθιστο γιά τον Απόλλωνα , μερικοί έδιναν την εξήγηση ότι ίσως να ήταν (Πόλιος) , αλλά ίσως να σήμαινε και πολίτης , αλλά και ουράνιος από το πόλος . Σύμφωνα με άλλους όμως το άγαλμα του εκείνο τον παρίστανε με λευκά γένεια .

Προόψιος , στην Αττική σε βωμό πάνω στόν Υμηττό , επειδή προέβλεπε ή προμάντευε .

Προστατήριος στά Μέγαρα , σέ ναό του κάτω από την Αγορά , που υπήρχαν τα αγάλματα του Απόλλωνα , της Λητώς , και της Αρτέμιδας .

Πτώος , στην Βοιωτία , από το όρος Πτώο ή από τον γιό του Αθάμαντα που λεγότανε Πτώος από τον οποίο πήρε και το βουνό το όνομά του . Εκεί υπήρχε και μαντείο .

Πυθαέα , τόν πρωτοονόμασαν οι Αργείοι , από τον Πυθαέα που έχτισε τον ναό του Δειραδιώτου Απόλλωνος , ύστερα από τους Αργείους πήραν και άλλοι το όνομα και είχαν Πυθαέα οι Ερμιονείς στην Ερμιόνη , αλλά και οι Αργείοι στη πόλη Ασίνη όπου έθαψαν τον Λυσίστρατο , όταν ισοπέδωσαν την Ασίνη επειδή αποστάτησε , άφησαν όμως άθικτο τον ναό του .Οι Λάκωνες είχαν άγαλμα του στην αγορά της Σπάρτης σε σημείο που ονομαζόταν Χορός , όπου χόρευαν οι έφηβοι γύρω από το άγαλμα του Απόλλωνα , κατά τον εορτασμό των Γυμνοπαιδίων . Επίσης είχαν ναό του και στό όρος Θόρναξ στόν οποίο το άγαλμα ήταν όμοιο με εκείνο που βρισκότανε στίς Αμύκλες . Τούτο το άγαλμα στον Θόρνακα θέλησαν να κατασκευάσουν οι Σπαρτιάτες , και έστειλαν να αγοράσουν από τον Κροίσο χρυσό , και εκείνος τους έδωσε δωρεά όσο χρυσό χρειαζόντουσαν .
Ύστερα από αυτό οι Σπαρτιάτες γιά να τον ευχαριστήσουν δέχτηκαν την συμμαχία του . Επίσης γιά να του ανταποδώσουν το δώρο κατασκεύασαν έναν περίτεχνο χάλκινο κρατήρα που χωρούσε τριακόσιους αμφορείς και του τον έστειλαν . Τον κρατήρα αυτό τον είχαν οι Σάμιοι που τον άρπαξαν από τους Σπαρτιάτες που τον μετέφεραν στίς Σάρδεις . Οί Σάμιοι πάλι έλεγαν ότι όταν αυτοί πού μετάφεραν τον κρατήρα έμαθαν για την πολιορκία του Κροίσου τους πούλησαν τον κρατήρα και ύστερα πήγαν στην Σπάρτη και είπαν ότι τους τον άρπαξαν . Αυτοί που αγόρασαν τον κρατήρα τον αφιέρωσαν στόν ναό της Ήρας , οι δε Σπαρτιάτες χρησιμοποίησαν τον χρυσό για να φτιάξουν το άγαλμα στις Αμύκλες προτιμώντας να στολίσουν εκείνο .

Πύθιος , ονομαστηκε από την πόλη Πυθώ (τους μετέπειτα Δελφούς) , ή από το πύθειν (σάπισμα) ή από το πυνθάνεσθαι (ρωτάν) , επειδή ρωτουσαν το εκεί μαντείο . Πύθιον όμως ονομαζόταν και κάποια πόλη της Κρήτης , και κάποια άλλη της Μακεδονίας όπου εόρταζαν τα Πύθια και κάποια άλλη στον κολπο του Αστακού .
Όμως κυρίως ονομαζόταν Πυθώ και Πυθών η ιερότερη πόλη του Απόλλωνα οι Δελφοί , οι οπίοι στα παλαιότερα χρονια λεγόντουσαν κατά σειρά πρώτα Νάπη ύστερα Πετρήεσσα κατόπιν Κρίσσα μετά Πυθώ και τέλος Δελφοί . Είχαν και οι Σάμιοι αρχαιότατο ναό του Πυθίου Απόλλωνα , επίσης και οι Αθηναίοι άγαλμά του κοντά σ’αυτό του Ολυμπίου Διός , οι Ηλείοι βωμό και οι Φενεάτες ναό.

Παλατίνο τον ονόμασαν οι Ρωμαίοι , από τον ομώνυμο λόφο πάνω στον οποίο έχτισε ο Αύγουστος περίλαμπρο ναό μετά την νίκη του στό Άκτιο . Τό οικοδόμημα ήταν από λευκό μάρμαρο , οι τρίποδες χρυσοί και οι πύλες του ναού ελεφάντινες με χρυσό άρμα του ήλιου επάνω . Το άγαλμα του Απόλλωνα ήταν έργο του Σκόπα , το ίδιο και τα προπύλαια . Μεγάλη αξία όμως είχε και η διπλή , Ελληνική και Λατινική , βιβλιοθήκη του ναού .

Πασπάριος , από το πας και Πάριος τον έλεγαν οι Παριανοί .

Παγασίτης από την πόλη των Παγασών στην Μαγνησία , που υπήρχε ιερό του , και που ονομάστηκε έτσι από το < εκεί παγήναι την Αργώ > , ή από τις πολές πηγές της περιοχής .

Παρνόπιος , στην Αττική επειδή έδιωξε τους πάρνοπας (ακρίδες) , που τους κατέστρεφαν την σοδειά . Ο Παυσανίας διηγείται ότι είδε τις ακρίδες να εξολοθρεύονται τρείς φορές . Πότε τις έδιωξε όταν φύσηξε ένας πολύ δυνατός αέρας , πότε ένας δυνατός καύσωνας ύστερα από βροχή και τέλος από ένα ξαφνικό κρύο .

Παταρεύς , από τα Πάταρα της Λυκίας που είχαν μαντείο του το οποίο έδινε χρησμούς μόνο στους έξη μήνες του χρόνου , φθινόπωρο και χειμώνα , την άνοιξη και το καλοκαίρι όσοι ήθελαν χρησμό , πήγαιναν στην Δήλο .

Σιταλκάς , ονομαζόταν ένα άγαλμά του στους Δελφούς που είχε ύψος τριανταπέντε πήχεις (~19 μέτρα ) . Επειδή οι Φωκείς έσπερναν και θέριζαν παράνομα την ιερή γη του Απόλλωνα , οι Αμφικτίονες τους επέβαλαν να πληρώσουν χρηματικό πρόστιμο για την ζημιά που έκαναν , και απο αυτά τα χρήματα κατασκευάστηκε το άγαλμα που το ονόμασαν Σιτάλκα ή Σιτάλκη , απότο σίτος και αλκή .

Σμινθεύς , ονομάστηκε από την πόλη της Τρωάδας Σμίνθη , υπήρχαν όμως και άλλα τοπωνύμια μέ το ίδιο όνομα . Όμως οι Κρήτες ή οι Αιολείς.

Σμίνθον έλεγαν τον ποντικό , όμως βρέθηκε και όνομα Σμινθίων και ίσως να πήραν το όνομά τους από αυτά . Διηγόντουσαν ότι στην Χρυσή πόλη που ήταν το ιερό του Απόλλωνα , εμφανίστηκαν κοπάδια ποντικών που έκαναν μεγάλες καταστροφές , τους οποίους εξόντωσε ο Απόλλωνας . Ο τότε ιερέας Κρίνις έχτισε άλλο ιερό που το αφιέρωσε στον Σμινθέα Απόλλωνα . Από το γεγονός αυτό ονομάστηκε και Μυοκτόνος , όπως και οι Οιταίοι ( κάτοικοι της Οίτης ) , ονόμαζαν τον Ηρακλή Κορνοπίωνα , επειδή έδιωξε τις ακρίδες , που οι άλλοι τις έλεγαν Πάρνοπας ενώ αυτοι Κόρνοπας .
Άλλοι όμως λένε ότι οι Κρήτες όταν θέλησαν να κάνουν αποικία , πήραν χρησμό από τον Απόλλωνα , να την ιδρύσουν εκεί που θα τους αντισταθούν οι ντόπιοι . Σάν έφθασαν κατά τον Ελλήσποντο διανυκτέρευσαν κοντά στην Αμάξιτο , και εκεί την νύχτα οι ποντικοί τους έφαγαν τα λουριά και όλα τα δεσίματα των όπλων τους , οπότε νόμισαν ότι ο χρησμός εκπληρώθηκε , έχτισαν εκεί την πόλη και την ονόμασαν Σμίνθη ή Σμινθία και από αυτήν ο Απόλλωνας Σμινθεύς . Είχαν όμως ύστερα και στην Τένεδο ιερό του , όμως ο κυρίως Σμινθεύς Απόλλων τον οποίο επικαλείται ο ιστορικός Χρύσης βρισκόταν στην Χρυσή πόλη , εκεί που ύστερα ήταν το άγαλμά του έργο του Παριανού γλύπτη Σκόπα , το οποίο είχε στα πόδια του ποντικό , σαν σύμβολο του ονόματός του . Ο ναός αυτός σωζώτανε μέχρι την εποχή του αυτοκράτορα Βεσπασιανού .

Σπόδιο , τον έλεγαν στήν Θήβα , επειδή ο βωμός του στον ναό εκείνο ήταν κατασκευασμένος από την στάχτη των ζώων που θυσίαζαν και έκαιγαν εκεί .
Εκεί όπως και στην Σμύρνη έιχαν και μαντείο με κλήδονες .

Σκιάλλιος , ονομαζόταν επειδή ο ήλιος κατα την πορεία του στον ουρανό μεταβάλλει τις σκιές .

Σελινούντιος , από κάποια Σελινούντα , επειδή υπήρχαν πολές πόλεις με αυτό το όνομα , όπως στη Σικελία , την Κιλικία , την Σελεύκεια κλπ όπως και ποταμοί .
Σύμφωνα με τον Στράβωνα στην Εύβοια υπήρχε μαντείο του Σελινούντιου Απόλλωνα .

Σωσιανόν , τον έλεγαν στην Σελεύκεια , και το κέδρινο άγαλμά του το μετέφεραν κι’αυτό οι Ρωμαίοι στην Ρώμη .

Σαλγανεύς , από την ομώνυμη πόλη της Βοιωτίας .

Στοβαίος , ονομαζόταν στην πόλη Άβαι της Φωκίδας που είχε και μαντείο . Στρόβος όμως λεγότανε και μία πόλη της Μακεδονίας , αποικία των Ρωμαίων της οποίας τον πολίτη τον έλεγαν Στροβαίο και Στοβαίο .

Τελμίσσιος , λεγόταν στην Καρία από τον Τελμισσό . Ο Απόλλωνας είχε δύο γιούς , τον Γαλεό και τον Τελμισσό από την Θεμιστώ , κόρη του βασιλιά των υπερβορείων Ζαβίου . Όταν κάποτε αυτοί επισκέφθηκαν τό μαντείο της Δωδώνης , πήραν χρησμό , να ταξιδέψουν ο ένας ανατολικά και ο άλλος δυτικά και όπου όταν θυσιάσουν κατεβή αετός και τους αρπάξη τα κρέατα της θυσίας , εκεί να χτίσουν βωμό , και ο μεν Τελμισσός όταν ήλθε στην Καρία , έχτισε ιερό του Απόλλωνα , από το οποίο πήρε το όνομά της και η πόλη Τελμισσός , ο δε Γαλεός ή Γαλεώτης επήγε στην Σικελία και από αυτόν ονομάστηκαν οι Σικελοί Γαλεοί και Γαλεώτες . Οι απόγονοί τους , οι γυναίκες και τα παιδία τους ήταν μεγάλοι μάντεις επειδή είχαν κληρονομικό αυτό το χάρισμα από τον πρόγονό τους Απόλλωνα . Ένας απ’ο αυτούς ήταν και ο μάντης Αρίστανδρος του Μεγ.Αλεξάνδρου . Ο Αριστοφάνης είχε γράψει ένα έργο με τον τίτλο Τελμισσείς αλλά χάθηκε .
Τενεάτης , ονομάστηκε από το χωριό Τενέα της Κορίνθου πού είχαν ιερό του και τον τιμούσαν με τελετές όμοιες με εκείνες των Τενεδίων , Οπότε και ο Στράβων με αφορμή τον Αριστοτέλη συμπεραίνει και αυτός οτι οι Τενεάτες και οι Τενέδιοι είχαν συγγένεια από τον Τένο . Σ’αυτό το χωριό λένε ότι μεγάλωσε ο Πόλυβος τον Οιδίποδα .

Τριόπιον , τον ονόμαζαν οι Δωριείς στην Καρία , από το Τριόπιο ακρωτήριο , που είχαν περίφημο ναό του . Πρώτα εόρταζαν εκεί αγώνες έξη πόλεις από κοινού .
Η Αλικαρνασσός , η Κώς , η Κνίδος , και οι τρείς πόλεις της Ρόδου η Λίνδος , η Ιάλυσσος , και η Κάμειρος . Τον κοινό αυτό εορτασμό τον ονόμαζαν Εξάπολις , ακόμα έδιναν και βραβεία χάλκινους τρίποδες στους νικητές αλλά σύμφωνα με τους κανονισμούς έπρεπε να επιστρέφονται οι τρίποδες στον ναό . Ένας όμως αθλητής από την Αλικαρνασσό ονόματι Αγασικλής αψηφόντας τους κανονισμούς , πήρε τον τρίποδα στό σπίτι του , οπότε μετά από αυτό η Αλικαρνασσός αποκλείστηκε απότον κοινό εορτασμό και την συμμετοχή στό ιερό , και η σύνοδος ονομάστηκε Πεντάπολι.

Τριποδίλαλος , ονομάστηκε από τον τρίποδα , επειδή έδινε τους χρησμούς του στους Δελφούς επάνω σε τρίποδα . Αν και ο τρίποδας θεωρήθηκε ιερό σκευος του Απόλλωνα και πρωτοκατασκευάστηκε για χρήση του ναού , χρησιμοποιήθηκε και για άλλο σκοπό , για αφιερώσεις , για στολισμό σπιτιών και για τάματα . Λεγεται ότι η Ελένη φεύγοντας από την Τροία , θυμήθηκε ένα χρησμό και έριξε κοντά στην Κω ένα χρυσό τρίποδα στην θάλασσα . Διηγούναι ότι κάπιοι Μιλήσιοι βλεποντας κάτι ψαράδες να τραβούν τα δύχτια τους στην Κώ , προαγόρασαν τα ψάρια στα δύχτια χωρις να τα δουν προηγουμένως . Όμως μέσα στα δύχτια βρισκόταν και ο τρίποδας της Ελλένης , οπότε άρχισε τσακωμός για το πού ανήκει ο τρίποδας , οι μέν ψαράδες έλεγαν ότι πούλησαν μόνο τα ψάρια οι δε Μιλήσιοι ότι προαγόρασαν όλο το περιεχόμενο των δυχτιών και ήταν τυχερό τους . Στην διένεξη αυτή συμμετείχαν και οι πόλεις οπότε απειλήθηκε πόλεμος . Τέλος ρώτησαν το μαντείο και πηραν έμμετρο χρησμό από την Πυθία να δώσουν τον τρίποδα στόν πιό σοφό της Ελλάδας . Την εποχή εκείνη στην Ελλάδα άκμαζαν οι επτά σοφοί όμως αυτοί θεώρησαν τον Θαλή πιό σοφό και του έστειλαν τον τρίποδα . Αυτός όμως τους έστειλε στόν Βία λέγοντας ότι εκείνος είναι σοφότερος του. Ο Βίας όμως τους έστειλε σε άλλον και ο άλλος σε άλλον , ώσπου στο τέλος ξαναγύρισε ο τρίποδας στον Θαλή . Και έτσι έστειλαν τον τρίποδα στην Θήβα στον ναό του Ισμήνιου Απόλλωνα , σαν σοφότερο όλων . Γιά την ίδια ιστορία ο Θεόφραστος λέει ότι τον τρίποδα τον έδωσαν πρώτα στον Βία , και εκείνος τους έστειλε στον Θαλή . Άλλοι παλι διηγούνται το περιστατικό αλλά με άλλα αντικείμενα στην θέση του τριποδα .
( Ο συγγραφέας συνεχίζει με λεπτομερή περιγραφή των τριπόδων και της χρήσεώς τους )

Τυτιοκτόνος λεγότανε επειδή σκότωσε τον Τυτιόν .

Υλάτης , στην Κύπρο από την πόλη Ύλη , πόλεις όμως με το όνομα Ύλη , είχαν και οι Βοιωτοί , οι Λοκροί και οι Οζολοί .

Ύσιος , από την πόλη Υσία της Βοιωτίας που υπήρχε ναός και μαντείο του με θαυματουργή πηγή , απότην οποία έπινε ο ιερέας νερό και προέλεγε τους χρησμούς .

Φοίβος , ονομάστηκε επειδή ο ήλιος είναι καθαρός και λαμπρός , γιατί φοίβη έλεγαν και το νερό και κάθε τι το καθαρό και το φοιβάζειν ειχε την ένοια του καθαρίζω , λαμπρύνω , μαντεύω . Δηλαδή καθαρίζει και εμφανίζει τα μέλλοντα .Φοίβη όμως λεγότανε και η τρίχα και μερικοί εξηγουν το όνομα από αυτό , δηλαδή σαν έφηβος και ακερσεκόμης(ακούρευτος ) . Αλλά Φοίβη λεγότανε και η μαμή που τον ξεγέννησε η μητέρα της Λητώς γι’αυτό απο άλλους δόθηκε η εξήγηση ότι είναι πατρωνυμικό του όνομα .

Φιλήσιος ονομαζόταν σε μερικά μέρη από το φιλείν ή το φίλιος .

Φυλλεύς , από την Φυλλώ , πόλη της Φθιώτιδας που υπήρχε ναός του .
 
Φύξιος όπως και ο Δίας , από τους Θεσσαλούς επειδή τους έσωσε από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα .