Κώδικας των Βίκινγκς.

Το κωδικοποιημένο μήνυμα που αναφέρει απλά: «Φίλα με» είναι
χαραγμένο σε κομμάτι οστού που χρονολογείται από τον 12ο - 13ο αιώνα.

Γιατί οι Βίκινγκς μερικές φορές χρησιμοποιούσαν κωδικούς; Ήταν μυστικά μηνύματα ή είχαν σοβαρούς λόγους για την κρυπτογράφηση των ρουνικών κείμενών τους; Οι ερευνητές ακόμη δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα.

Αλλά ο Κ. Jonas Nordby πιστεύει ότι έχει πραγματοποιήσει κάποια βήματα προόδου ως προς την απάντηση. Έχει καταφέρει να αποκρυπτογραφήσει έναν κωδικό που ονομάζεται jötunvillur, ο οποίος έχει φέρει σε δύσκολη θέση γλωσσολόγους και ιστορικούς εδώ και χρόνια. Η ανακάλυψή του μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές να κατανοήσουν το σκοπό πίσω από το μυστήριο των κωδικών. «Είναι σαν την επίλυση ενός γρίφου», δηλώνει ο Nordby. «Μετά από λίγο άρχισα να βλέπω ένα μοτίβο σε ό, τι μέχρι εκείνη την στιγμή φαινόταν συνδυασμοί χωρίς νόημα», λέει.

Κώδικες σε συχνή χρήση

Οι αρχαίοι κωδικοί παραπέμπουν σε κυνήγι θησαυρού και συνωμοσίες όπως στo γνωστό βιβλίο «Κώδικας Da Vinci». Αλλά οι μυστηριώδεις κωδικοί δεν είναι μόνο προϊόν φαντασίας και ταινιών. Οι Βίκινγκς και οι άνθρωποι του μεσαίωνα στη Νορβηγία σκάλιζαν ρουνικούς κώδικες σε ξύλα, πέτρες και άλλα αντικείμενα.

Δύο άνδρες, ο Sigurd και ο Lavrans, σκάλισαν τα ονόματά τους, κωδικοποιημένα αλλά και στο ρουνικό αλφάβητο πάνω σε αυτό το ραβδί, που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα. Αυτό βοήθησε σημαντικά τον ερευνητή Jonas Nordby να αποκρυπτογραφήσει ον κώδικα jötunvillur.

Οι κώδικες συναντώνται σε πολλές μορφές και χώρους. Έχουν εμφανιστεί σε όλη τη Σκανδιναβία, τις Βρετανικές Νήσους και άλλους γεωγραφικούς χώρους. «Ήταν πολύ συνηθισμένο να χρησιμοποιούν κωδικούς. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν ικανό να τους χρησιμοποιεί. Γι' αυτό νομίζω ότι ήταν κάτι που οι άνθρωποι μάθαιναν την ίδια στιγμή που μάθαιναν και το ρουνικό αλφάβητο (αρχαίο αλφαβητικό σύστημα γραφής των βόρειων λαών της Ευρώπης). Αν ήξερες να διαβάζεις και να γράφεις, είχες μάθει επίσης και τους κώδικες», λέει ο Nordby.

Η χρήση του κώδικα ως εργαλείο μάθησης δεν είναι τόσο παράξενο όσο μπορεί να φαίνεται. Δεν υπήρχαν σχολεία αλλά η γνώση του ρουνικού αλφαβήτου μεταφερόταν από γενιά σε γενιά, συνδέοντάς την με τα παιχνίδια, την ποίηση και τους κώδικες, αναφέρει ο Nordby. Ο ίδιος εργάζεται για το διδακτορικό του στην ρουνική. Ο Nordby είναι το πρώτο πρόσωπο που μελέτησε όλα τα ευρήματα των ρουνικών κωδικών στη Βόρεια Ευρώπη, περίπου 80 επιγραφών. Η διδακτορική του διατριβή τον οδήγησε σε διάφορες χώρες για να αναλύσει τις ρουνικές επιγραφές που χρονολογούνται από το 800 μ.Χ..

Ευφάνταστη χρήση

Η χρήση των ρουνικών κωδικών ήταν ευφάνταστη, αλλά όχι αρκετά μυστηριώδης για μια blockbuster ταινία του Hollywood.

«Πολλοί πιστεύουν ότι οι Βίκινγκς χρησιμοποίησαν κρυπτογράφηση για να περάσουν μυστικά μηνύματα. Αλλά νομίζω ότι οι κωδικοί χρησιμοποιούνταν στο παιχνίδι και στην εκμάθηση των ρουνικών, αντί να επικοινωνούν», λέει ο Nordby. Ένας από τους λόγους που τον οδηγεί σε αυτό το συμπέρασμα είναι ότι ο κώδικας jötunvillur είναι γραμμένος με τέτοιο τρόπο που κάνει την ερμηνεία του διφορούμενη. «Ο κώδικας Jötunvillur μπορεί να γραφτεί μόνο, δεν διαβάζεται. Θα ήταν άσκοπο να χρησιμοποιηθεί για μηνύματα», δηλώνει ο Nordby.

Αυτός είναι ο λόγος που εξετάζει και άλλες πιθανές χρήσεις του κωδικού. Ο Nordby πιστεύει ότι οι Βίκινγκς απομνημόνευαν ρουνικά ονόματα με τη βοήθεια του κώδικα jötunvillur. Όλα τα ρουνικά έχουν ονόματα και ο κώδικας jötunvillur λειτουργεί με την ανταλλαγή του ρουνικού συμβόλου με τον τελευταίο ήχο στο ρουνικό όνομα. Οι ρουνικοί κωδικοί δεν χρησιμοποιούνταν απλά για εκμάθηση. Ο Nordby πιστεύει ότι η χρήση τους υποδεικνύει επίσης μια παιχνιδιάρικη χρήση στην εποχή τόσο των Βίκινγκς όσο και του Μεσαίωνα.

«Αυτά τα ρουνικά είναι σκαλισμένα από τον πιο εγγράμματο άνθρωπο της δυτικής θάλασσας» υπερηφανεύεται ο συγγραφέας του κειμένου. Η επιγραφή είναι γραμμένη σε κώδικα αλλά και σε ρουνικό αλφάβητο.

«Έχουμε πολλούς λόγους να πιστεύουμε ότι οι ρουνικοί κωδικοί χρησιμοποιούνταν για να αποκρύψουν ευαίσθητες πληροφορίες. Οι άνθρωποι συχνά έγραφαν μικρά καθημερινά μηνύματα», λέει ο Nordby. Κωδικοποιημένες δηλώσεις όπως «Φίλα με» αποδεικνύουν ότι η χρήση του κώδικα δεν περιοριζόταν μόνο σε πολιτικής σημασίας θέματα. Πολλά από τα μηνύματα περιλαμβάνουν μια πρόκληση για τον αναγνώστη να αποκρυπτογραφήσει τον κώδικα. Η επιγραφή «Ερμηνεύστε αυτά τα ρουνικά» ήταν αρκετά κοινή. «Οι άνθρωποι προκαλούσαν ο ένας τον άλλο με τους κωδικούς. Ήταν ένα είδος ανταγωνισμού στην τέχνη των ρουνικών. Αυτό μαρτυρεί ένα παιχνίδισμα με το γράψιμο, το οποίο δεν υπάρχει σήμερα», αναφέρει ο Nordby. Εννέα από τα ογδόντα κωδικοποιημένα ρουνικά γραπτά που ο Nordby έχει μελετήσει είναι γραμμένα σε κώδικα jötunvillur. Τα υπόλοιπα είναι γραμμένα σε άλλους γνωστούς ρουνικούς κωδικούς χάρη στη βοήθεια του συστήματος αποκρυπτογράφησης «Καίσαρας», ένα σύστημα που περιλαμβάνει μια μετατόπιση γραμμάτων κατά μερικές θέσεις στο αλφάβητο. Αυτός και ένας άλλος κωδικός έχουν πλέον αποκρυπτογραφηθεί από τους ερευνητές.

Υπερηφάνεια για την παιδεία

Το να ήσουν καλός στο γράψιμο αλλά και στην αποκρυπτογράφηση των κωδικών εξασφάλιζε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό επίπεδο, και όσοι τα κατάφερναν, υπερηφανεύονταν για τις ικανότητες τους. Από τα νησιά Orkney, για παράδειγμα, κάποιος έγραψε στον κώδικα: «Αυτά τα ρουνικά είναι σκαλισμένα από τον πιο εγγράμματο άνθρωπο της δυτικής θάλασσας». Οι ρουνικοί κώδικες που χρησιμοποιούσαν σύμβολα υποδεικνύουν επίσης ότι οι Βίκινγκς έπαιξαν με την γραφή.

Ένα παράθυρο κατανόησης

Ο Henrik Williams, καθηγητής στο τμήμα σκανδιναβικών γλωσσών του πανεπιστημίου της Uppsala δηλώνει ότι η ανακάλυψη του Nordby είναι σημαντική.

Σύστημα που χωρίζει το ρουνικό αλφάβητο σε τρία μέρη. Ο αριθμός των γραμμών στην αριστερή πλευρά του συμβόλου δείχνει σε ποιο μέρος του ρουνικού αλφαβήτου θα πρέπει να κοιτάξουμε για το γράμμα. Οι γραμμές στα δεξιά του συμβόλου δηλώνουν την ακριβή θέση σε ένα από τα τρία μέρη.

«Πάνω απ 'όλα, μας βοηθά να κατανοήσουμε ότι υπήρχαν περισσότεροι κωδικοί από όσους γνωρίζαμε. Κάθε ρουνική επιγραφή που ερμηνεύουμε δημιουργεί ελπίδες ότι σύντομα θα είμαστε σε θέση να διαβάσουμε περισσότερες. Αυτή είναι μια καθαρή ερευνητική δουλειά και κάθε νέα μέθοδος βελτιώνει τις πιθανότητές μας», δηλώνει ο Williams. Συμφωνεί ότι οι κώδικες θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την εκμάθηση ρουνικών. Αλλά είναι αβέβαιος πόσο μεγάλο ρόλο αυτό έπαιζε στη διαδικασία της μάθησης. Σε κάθε περίπτωση, ο Williams πιστεύει ότι οι κωδικοί χρησιμοποιούνταν για κάτι περισσότερο από μια απλή επικοινωνία. «Προκαλούν τον αναγνώστη, καταδεικνύουν δεξιότητες και μαρτυρούν μια απόλαυση στην ανάγνωση και τη γραφή».

Τι μπορούν να μας πουν οι κωδικοί για την κοινωνία το χρόνο που χρησιμοποιήθηκαν;

«Μπορούν να μας πουν πολλά για το παιχνίδι και την καινοτομία των ανθρώπων. Ερχόμαστε πιο κοντά στις σκέψεις των ανθρώπων της περιόδου μέσω της κατανόησης των κωδικών τους. Ο Nordby έχει κάνει μια σημαντική ανακάλυψη με την αποκρυπτογράφηση του κώδικα», λέει ο Williams. «Αλλά προσωπικά, πιστεύω ότι ο jötunvillur είναι ένας βλακώδης κώδικας, γιατί όποιος τον δημιούργησε, επέλεξε ένα σύστημα που είναι πολύ δύσκολο να ερμηνευθεί. Είναι πολύ ενοχλητικό να μην μπορείς να τον διαβάσεις».

» Κώδικας Αθηνά
» Κώδικας του Καίσαρα.
» Γραφή και κώδικας.
» Αιγυπτιακός Κώδικας.