Το αρχέτυπο π.χ. του Προμηθέα βρίσκεται στον πρωτόγονο μύθο για την κατασκευή των εργαλείων. Από τα πρωτόγονα εργαλεία περνάμε στη φωτιά και ύστερα στις τέχνες. Ο Προμηθέας υπάρχει σαν μυθικός ήρωας, ημίθεος ή και θεός σε όλες τις ανθρώπινες ομάδες και εξελίσσεται ανάλογα με την πρόοδο που σημειώνουν. Θα περάσει κατοπινά και στην κοινωνία, ενώ στην Ελλάδα θα δοθεί η πιο εντυπωσιακή μορφή του, γιατί ακριβώς στην Ελλάδα η γνώση έφτασε στο αποκορύφωμά της.
Ετυμολογία
Με το όνομα του Προμηθέα που βγαίνει από το Προ και μηθεύς (δωρικά μαθεύς) που σημαίνει ο προνοητικός, αυτός που προβλέπει, που έχει σύνεση. Με το όνομά του μπαίνουμε στην ουσία του μύθου, που είναι πολύ παλιός και κρατάει από την τροφοσυλλεκτική περίοδο της ζωής του ανθρώπου.
Κατά μια άλλη εκδοχή το όνομα του Προμηθέα ενδέχεται να πηγάζει από ελληνική παρερμηνεία της σανσκριτικής λέξης pramantha, της σβάστικας, δηλαδή ή του πυροτρύπανου που υποτίθεται ότι αυτός ήταν ο εφευρέτης του, δεδομένου ότι στους Θουρίου υπήρχε Ζευς Προμηθεύς, που κρατούσε τρυπάνι της φωτιάς. Επήλθε σύγχυση ανάμεσα στον Προμηθέα, τον ινδοευρωπαίο λαϊκό ήρωα και στον Κάρα, ήρωα Παλαμήδη, αυτόν που επινόησε ή μοίρασε όλες τις τέχνες του πολιτισμού (με την έμπνευση της θεάς) και με το Βαβυλωνιακό Θεό ΄Εα, που υποστήριζε ότι είχε δημιουργήσει ένα εξαίρετο άνθρωπο απ’ το αίμα του Κινγκού (είδους Κρόνου), ενώ η Μητέρα Θεά Αρούρου δημιούργησε έναν παρακατιανό άνθρωπο από πηλό.
Οι αδελφοί Πραμάνθου και Μάνθου, που συναντιόνται στο Μπαχαβάτα Πουράνα σανσκριτικό έπος, ενδέχεται να είναι τα πρωτότυπα του Προμηθέα και του Επιμηθέα (“απροβούλευτου”)
Σύμφωνα με την πρώτη ετυμολογική ερμηνεία, είναι ο περίφημος Σαμάν ή σοφός ή μάγος – θεραπευτής της πρωτόγονης ομάδας που συγκέντρωνε στο μυαλό του τη σοφία που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά προφορικά και που είχε τη δύναμη να επικοινωνεί με τα “πνεύματα”, τις αθάνατες δυνάμεις που κυριαρχούσαν στον υπαρκτό κόσμο. Το μεγάλο επίτευγμα των σοφών – σαμάν της πρωτόγονης εποχής ήταν η παραγωγή της φωτιάς. Ως τότε, οι άνθρωποι έβλεπαν τη φωτιά στους κεραυνούς ή στα ηφαίστεια, στις τρομερές θεϊκές δυνάμεις. Οι σοφοί – σαμάν που κατόρθωσαν να παράγουν τη φωτιά τεχνητά είχαν προσφέρει στους ανθρώπους ένα μέρος της θεϊκής δύναμης. Η ανακάλυψη της φωτιάς συνέπεσε με την παγετωνική περίοδο. ΄Ετσι για τον πρωτόγονο άνθρωπο οι τρομερές δυνάμεις που κυβερνούσαν τον κόσμο –(οι Θεοί)- που είναι τα πνεύματα του περιβάλλοντος, οργισμένα γιατί ο άνθρωπος πήρε τη θεϊκή τους δύναμη, εξαπέλυσαν τους παγετώνες που έτειναν να αφανίσουν τα πάντα. Μόνο χάρη στη φωτιά σώθηκε ο άνθρωπος. Ο σοφός – σαμάν, το πρότυπο του Προμηθέα, είχε σώσει τους ανθρώπους, αφού πήρε τη φωτιά από τους Θεούς.
Προμηθέας: Ο Προμηθέας εδώ λοιπόν συμβολίζει το δυνατό άνθρωπο, που υψώθηκε πάνω από τη μοίρα του θνητού, που άγγιζε το θείο και άνοιγε στον άνθρωπο το δρόμο της κυριαρχίας πάνω στο εχθρικό περιβάλλον.
Ο φορέας της φωτιάς έγινε πραγματικά ο ενσαρκωτής όλων των γνώσεων. Εδώ διαμορφώνεται το αρχέτυπο του Προμηθέα. Ο Προμηθέας είναι ο σοφός που κατέκτησε τη γνώση και τη μετάδωσε στον άνθρωπο. Ο πολιτισμός βγήκε από τη σκέψη αυτού του σοφού.
Η τραγικότητα του ήρωα τον κάνει το πρότυπο του τραγικού ανθρώπου ή του πολιτικού ανθρώπου και σ’ αυτήν του την έκφραση απέκτησε παγκόσμια φήμη. Ο Προμηθέας δεν ήταν θεός και σε αντίθεση με όλους τους άλλους ημίθεους δεν ήταν θεογέννητος. Ανέβηκε στον ΄Ολυμπο με την δύναμή του και με το νου του.
Ο Προμηθέας επίσης συμβολίζει την επινοητικότητα και την προνοητικότητα. Συμβολίζει το πνεύμα ανεξαρτησίας απέναντι στην εξουσία (ΔΙΑΣ). Προβάλλει τη δύναμη του νου και της θέλησης.
Όμως στα έργα των τραγικών ποιητών και ιδιαίτερα του Αισχύλου ο μύθος παίρνει μια άλλη διάσταση. Για τον Αισχύλο στο έργο “Προμηθέας Δεσμώτης” ο Προμηθέας χάρισε δώρα – γνώση – στους ανθρώπους για να τους βοηθήσει να αποφύγουν τον αφανισμό ΄Εσβησε από τους θνητούς το φόβο του θανάτου έδωσε τη φωτιά στο ανθρώπινο γένος, τις τέχνες και τους έδωσε νου και σκέψη, απαρχή του πολιτισμού και όλων των τεχνών (Αρχιτεκτονική, Αριθμητική, Γεωργία, Ναυσιπλοΐα, Ιατρική, Μαντική, Μεταλλουργία κ.ά).
Ο Αισχύλος στο έργο του εκφράζει το ιδανικό του πολίτη, που μόνος του αποφάσιζε και δρούσε, που ήξερε να ορθώνεται μπροστά στη μοίρα του και να νικάει με τη λογική του. Και αυτήν τη λογική θέλει να εκφράσει στο θέατρό του. Ο Προμηθέας θα γίνει το σύμβολο του τραγικού ή πολιτικού ανθρώπου, του ανθρώπου που δημιούργησε τον πολιτισμό. Είναι ο ήρωας που ορθώθηκε με τη δύναμη, με τη θέλησή του και το δόλο ενάντια στους θεούς. Οι θεοί τον τιμωρούν, αλλά ο Προμηθέας αλύγιστος συνεχίζει να αντιστέκεται. Και στο τέλος νικάει και λυτρώνεται.
Είναι ο αγώνας των πολιτών της Αθήνας πού νίκησαν την τρομερή δύναμη της Περσίας.
Κατά τον Αισχύλο ο Προμηθέας είναι γιος της Θέμιδος, δηλ. του Νόμου και του Δικαίου. Μέσα απ’ αυτή τη διαπάλη Δία – Προμηθέα απηχείτε ο αγώνας των Αθηνών κατά της τυραννίας (Πεισίστρατος) δημιουργού του κλασικού πολιτισμού που αντιτίθεται ενάντια σε κάθε εξωλογική δύναμη και επιβάλλει τελικά τη λογική.
Στις ιστορίες για τον Προμηθέα πολλοί προχωρούν ακόμα πιο πέρα. Γι’ αυτούς ο Προμηθέας δεν ήταν μόνο ο μεγάλος φίλος και ευεργέτης του ανθρώπινου γένους, αλλά και ο δημιουργός του.
Και όχι μόνο επειδή ήταν πατέρας του Δευκαλίωνα – του πρώτου θνητού βασιλιά πάνω στη γη που έγινε ο γενάρχης των Ελλήνων και όλων των ανθρώπων – αλλά επειδή είχε πλάσει με τα ίδια του τα χέρια (Λουκιανός – Προμηθεύς). Ο Προμηθέας με τη συνεργασία της Αθηνάς, είχε πλάσει τους ανθρώπους από πηλό και φωτιά και τους είχε δώσει μορφή παραπλήσια με τη μορφή που είχαν οι Θεοί.
Δίας: Ο Δίας υποκαθιστά τον αρχέγονο Θεό – περιβάλλον του μύθου. Είναι η εξουσία στην οποία αντιτίθεται ο Προμηθέας. Η τυραννία την οποία καλείται να αποτάξει ο Προμηθέας, ο Αθηναϊκός λαός. Και όπως κάθε τυραννία έχει στήριγμα και σύμμαχους τη βία και το κράτος, έτσι και εδώ η βία και το κράτος είναι οι βοηθοί του ΄Ηφαιστου στην προσπάθειά του να αλυσοδέσει τον Προμηθέα.
Όλοι γνωρίζουμε με ποιο τρόπο ο Δίας (εξουσία) ανέβηκε στο θρόνο, νικώντας τον πατέρα του Κρόνο και κατάφερε να παραμείνει στο θρόνο (Τιτανομαχία – Γιγαντομαχία).
Πανδώρα: Η Πανδώρα στο μύθο του Προμηθέα συμβολίζει την αρχή του κακού για τον άνθρωπο. Δημιουργήθηκε σαν αντιστάθμιση στην ευεργεσία που έκανε ο Προμηθέας να δωρίσει τη φωτιά στους ανθρώπους.
Είναι η οριστικά χαμένη αθανασία για τον άνθρωπο. Ο Ερμής λέει: “μες στα στήθη της / ψέματα και λόγια πλάνα κι ένα τρόπο ύπουλο / έφτιαξε για τους άντρες, συμφορά τους δύστυχους”.
Στον Ησίοδο με το μισογυνικό κριτήριο και το αυστηρά πατριαρχικό πρότυπο της δωρικής κοινωνίας η Πανδώρα έχει καταντήσει το κακέκτυπο του μύθου της Γης (η πρώτη γυναίκα που δωρίζει τα πάντα στα πλάσματά της).
Βέβαια το μισογυνικό αυτό κριτήριο επικρατεί και στον Λουκιανό αφού ο Προμηθέας κρίνεται ένοχος για να τιμωρηθεί όχι μόνο γιατί εξαπάτησε το Δία στη μοιρασιά των κρεάτων, και έκλεψε τη φωτιά από τους Θεούς και την έδωσε στους ανθρώπους αλλά γιατί δημιούργησε το ανθρώπινο γένος και ιδιαίτερα τις γυναίκες.
Φωτιά: Η φωτιά αποτελεί το βασικό συντελεστή, την απαραίτητη προϋπόθεση στη διαιώνιση και στην πρόοδο του ανθρώπινου γένους.
Στην Ελλάδα (Αισχύλος, Δημόκριτος, Σοφιστές, Αριστοτέλης) η φωτιά αναγνωρίζεται σαν “θεία δωρεά” και “θεία δύναμη” που την καθιστά πρώτη δύναμη και όπλο του ανθρώπου και τον κυριότερο παράγοντα πολιτισμού.
Η φωτιά επίσης ίσως συμβολίζει ην “ελπίδα” που έμεινε στο κουτί της Πανδώρας και θα βοηθήσει το ανθρώπινο γένος στη διαιώνισή του.
Επιμηθέας: Ο Επιμηθέας είναι το σύμβολο του απερίγραπτου και του αστόχαστου σε αντίθεση με τον αδερφό του τον Προμηθέα. Ο Ησίοδος τον παρουσιάζει σαν “αμαρτίνοος”.
Όρνεο: Το όρνεο που τρώει το συκώτι του Προμηθέα έχει πρότυπο το δαιμονικό που καταβροχθίζει τον (Φενρίρ) ήλιο (αφού ο Προμηθέας φέρεται σαν πυροφόρος Θεός) σε ανάλογες δοξασίες πρωτόγονων λαών για τον ήλιο και το φεγγάρι ή την ανατολή και τη δύση.
Συκώτι: Προκειμένου για τον Προμηθέα σαν πυροφόρο Θεό, το θέμα είναι καίριο με το φαγωμένο συκώτι, που ξαναγίνεται την άλλη μέρα για να ξαναφαγωθεί.
Εδώ προσφέρεται για την μυθική εξήγηση του γιατί ο Ήλιος είναι “νέος εφ’ ημέρη”.
Είθε στους δρόμους της ουσίας σου να πορευθείς και στα μυστικά απόκρυφα αρχεία της ψυχής σου... 
Είναι άπειρες οι κατευθύνσεις στο Άπειρο Σύμπαν… Το ταξίδι μαγικό και ατελείωτο… Έχεις πολλά να χαρτογραφήσεις… 
Τετ 4 Ιουν - 10:47:27