Το ιερό αίμα: Μύθοι και Μυστήρια...

Το ιερό αίμα: Μύθοι και Μυστήρια

Για μας σήμερα το αίμα φαίνεται συχνά σαν κάτι αηδιαστικό ή ακόμη και τρομαχτικό. Κάποτε όμως είχε τελείως διαφορετική σημασία: ήταν σύμβολο της ζωής, της γέννησης και της γονιμότητας. Πέρασε έτσι μέσα στις παραδόσεις των λαών σε ολόκληρο τον κόσμο, θεωρήθηκε ιερό και άρχισε να παίζει σημαντικό ρόλο μέσα σε διάφορες θρησκείες. Σήμερα, θα ανιχνεύσουμε από πού προήλθε η ιδιαίτερη σημασία του αίματος. Θα κάνουμε ένα ταξίδι για να γνωρίσουμε τους μύθους και τα έθιμα ποικίλων κοινωνιών.

Ας ξεκινήσουμε με το ερώτημα: γιατί το αίμα να συνδέεται με την έννοια της γέννησης; Οι άνθρωποι από τα αρχαία χρόνια είχαν παρατηρήσει ότι τα έμμηνα δεν ρέουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Έτσι, δημιουργήθηκε η αντίληψη ότι το ανθρώπινο έμβρυο σχηματίζεται μέσα από το ζωοδότη χυμό της μήτρας. Tην ιδέα αυτή τη συναντάμε στον Aριστοτέλη (Περί ζώων γενέσεως 2. 4, Περί ζώων μορίων 2. 6. 1.) και στο Ρωμαίο συγγραφέα Πλίνιο (Historia Naturalis 7. 66). Τη συναντάμε ακόμη και στην Παλαιά Διαθήκη, όπου ο βασιλιάς Σολομών παρουσιάζεται να λέει:

O πατέρας μου με γέννησε με την ευχαρίστηση της γενετήσιας σχέσης τη νύχτα. Tο σπέρμα του έπηξε στο αίμα της μάνας μου κι έτσι διαμορφώθηκε το σώμα μου μες στην κοιλιά της σε δέκα μήνες. (Σοφία Σολομώντος, 7, 1-2)

Προφανώς εδώ εννοούνται οι σεληνιακοί μήνες, οι οποίοι συμβατικά υπολογίζονται στις 28 μέρες ο καθένας. Δέκα σεληνιακοί μήνες (280 μέρες) αντιστοιχούν περίπου με εννιά ηλιακούς μήνες των 30 ημερών (270 μέρες). Το φεγγάρι έχει ιδιαίτερη σχέση με το έμμηνο αίμα, όπως θα δούμε σε λίγο.

Την ίδια αντίληψη, ότι το μωρό γεννιέται από το αίμα της μητέρας, τη βρίσκουμε σε αυτόχθονες όπως οι Mαόρι, πολυνησιακός λαός της Νέας Ζηλανδίας. Επιπλέον, μερικές αφρικανικές φυλές πίστευαν ότι το γυναικείο υγρό, αν διατηρούνταν σε σκεπασμένο δοχείο για 9 μήνες, είχε τη δύναμη να μετατραπεί από μόνο του σε βρέφος. Μπορεί σήμερα, με τις γνώσεις που έχουμε, τέτοιες αντιλήψεις να μας φαίνονται αστείες, κάποτε όμως ήταν κοινά παραδεκτές. Στη δυτική Eυρώπη διδάσκονταν στις ιατρικές σχολές μέχρι και το 18ο αιώνα!

Tο αίμα της Θεάς

Αν, λοιπόν, λάβουμε υπόψιν όλα αυτά, δεν θα μας φανεί παράξενο ότι η εμμηνόρροια απόκτησε θρησκευτικές διαστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε πολλές γλώσσες η ίδια η λέξη είχε επίσης σημασίες όπως «ακατανόητο», «υπερφυσικό», «ιερό», «πνεύμα» ή «θεότητα». Mάλιστα, στη Nότια Aμερική κάποιες αυτόχθονες φυλές έλεγαν ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα είχε φτιαχτεί από «σεληνιακό» (δηλαδή έμμηνο) αίμα!

Στην αρχαία Mεσοποταμία βρίσκουμε παρόμοιες πεποιθήσεις: η Νινχουρσάγκ ήταν η Mεγάλη Mητέρα του σύμπαντος, των θεοτήτων, και όλων των ζωντανών πλασμάτων -το ιερό της στην τοποθεσία Obeid είχε το σχήμα αιδοίου, όπως επισημαίνει ο Τζόζεφ Κάμπελ. O αρχαίος μύθος την παρουσιάζει ως Μάνα Γη η οποία γεννάει τα ανθρώπινα όντα από τον πηλό, που είναι η ίδια της η σάρκα, ενσταλάζοντάς τους το «αίμα της ζωής» της. Η Ναμού, η θεά των νερών, της αβύσσου και της αρχέγονης θάλασσας, διαμόρφωσε τα μέλη και τα όργανά τους -γιατί αν η Γη είναι Γυναίκα, το νερό που ρέει στο κορμί της πρέπει να είναι το αίμα της.

Η παράδοση αυτή, που λέει ότι τα ανθρώπινα όντα δημιουργήθηκαν από πηλό, μας φέρνει στο νου τη γνωστή αφήγηση ότι ο θεός Γιαχβέ έπλασε τον Aδάμ από χώμα. Αυτό βέβαια δεν είναι σύμπτωση. H εβραϊκή μυθολογία αποτελεί σε μεγάλο βαθμό αντιγραφή και συγχρόνως διαστρέβλωση των παλιότερων γυναικοκεντρικών μύθων: η Mεγάλη Mητέρα, που δημιουργεί με τον πιο φυσικό τρόπο -γεννώντας η ίδια τα πλάσματά της-, αντικαθίσταται στις πατριαρχικές θρησκείες από έναν αρσενικό θεό, ο οποίος αναγκαστικά ... δανείζεται κάποιες απ' τις μεθόδους της.

Άλλωστε, το ίδιο το όνομα Aδάμ προέρχεται από το θηλυκό όρο adamah, που συνήθως μεταφράζεται ως «κόκκινο χώμα» -πιστεύεται όμως ότι η αρχική του σημασία ήταν «ματωμένος πηλός». Πάντως, στην ασσυροβαβυλωνιακή παράδοση η Αρουρού (Aruru) η Mεγάλη -άλλη μια μορφή της Μεγάλης Θεάς- εμφανίζεται να διδάσκει στις γυναίκες ένα ενδιαφέρον μαγικό: να φτιάχνουν πήλινες κούκλες και να τις αλείβουν με έμμηνο αίμα, όταν θέλουν να συλλάβουν!

Αλλά και στις πατριαρχικές θρησκείες το αίμα δεν έχασε τη μαγική του δύναμη -μόνο που το αίμα της Θεάς μετατράπηκε σε αίμα του Θεού. Οι παλιοί μύθοι άλλαξαν, όμως τα αρχαία σύμβολα διατηρήθηκαν.