"Η φύση δεν αφήνει ποτέ ατελείωτο το έργο της. Αν αποτύχει στην πρώτη
της προσπάθεια δοκιμάζει πάλι..."
Αποκαλυμένη Ίσις, Τόμος Ι
Η Ε. Π. Μπ. στο έργο της και μέσω της Θεοσοφικής Εταιρίας που ίδρυσε μας έδωσε κάποιες θεωρίες για την μετενσάρκωση γενικά και ειδικά για τον άνθρωπο και τα μέρη που αυτός αποτελείται, καθώς και για διάφορες άλλες μορφές ζωής που κατά καιρούς έχουν αναμιχθεί στο θέμα της μετενσάρκωσης και έχουν προκαλέσει κάποιες αρνητικές επιδράσεις και άστοχες θεωρίες; "
Είτε αληθινή είτε όχι η ιδέα της μετενσάρκωσης είναι από τις θεμελιώδεις θρησκευτικές ιδέες της ανθρωπότητας. Η πίστη σ' αυτήν είναι πολύ παλιά και την συναντούμε σε όλα σχεδόν τα θρησκευτικά έργα και τις μυθολογίες. Κατά καιρούς όμως έχουν δοθεί διάφορες παρερμηνείες σ' αυτή την έννοια και έχουν αναμιχθεί εσφαλμένες αντιλήψεις και προλήψεις.
Μια συνηθισμένη παρερμηνεία είναι να θεωρείται η μετενσάρκωση το ίδιο με την μετεμψύχωση που είναι η επιστροφή της ανθρώπινης ψυχής σε άλλη μορφή ζωής, όπως π.χ. μέσα σε ζώο. Αυτό δεν ισχύει στην μετενσάρκωση.
Η μετενσάρκωση περιλαμβανόταν στις μυστικές διδασκαλίες όλων των λαών της Αρχαίας Εποχής. Είναι μια από τις βασικές ιδέες του Βουδισμού χωρίς να εννοείται ότι ο Βουδισμός είναι ο δημιουργός αυτής της ιδέας, όπως συχνά πιστεύεται. Στην Αίγυπτο αποτελούσε μέρος της μύησης στα Μεγάλα Μυστήρια.
Στην Ινδική φιλοσοφία αναφέρεται ξεκάθαρα, ανάλογες παραδόσεις υπάρχουν και στα εβραϊκά κείμενα (Scheol), καθώς και σε έργα του Πλάτωνα (Φαίδρος) και του Πλωτίνου (Εννεάδες).
Η χριστιανική θρησκεία επίσης ασχολήθηκε με το θέμα της μετενσάρκωσης που λέγεται ότι καταδικάστηκε από την Εκκλησία επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού.
Ο σκοπός της μετενσάρκωσης είναι η εκπαίδευση και η αιτία της είναι η άγνοια. Αν το λογιστικό έχει αναπτυχθεί πολύ, έχει ενεργοποιηθεί και έχει αναπτύξει την διάκριση, τότε δεν υπάρχει άλλη ενσάρκωση σ' αυτή την γη, επειδή ο Άνθρωπος είναι "ικανός να τρέξει στην Ατραπό".
Όταν όμως το ον δεν έχει εκπληρώσει τον σκοπό της Φύσης και πεθάνει, τότε η Φύση για να αποκαταστήσει την ισορροπία της το στέλνει πίσω να ολοκληρώσει το έργο του που άφησε μισοτελειωμένο.
Αυτό που γυρίζει πίσω δεν είναι ο άνθρωπος όπως τον γνώριζαν πριν πεθάνει, ο Γιάννης συγκεκριμένα ή ο Κώστας. Κάθε άνθρωπος χωρίζεται σε δύο μέρη. Ένα φθαρτό (περίπνευμα) και ένα άφθαρτο. Το φθαρτό μέρος είναι το όχημα του άφθαρτου που το αλλάζει σε κάθε επιστροφή του. Το άφθαρτο μέρος αποτελεί εκπόρευση από την Πρωταρχική Μονάδα και αφού ολοκληρώσει το έργο του, γυρνάει σ' Αυτήν, είναι η ψυχή, το Ανώτερο Εγώ. Αυτό που είναι φθαρτό είναι η αστρική ψυχή, το είδωλο των Ελλήνων, το simulacrum των Λατίνων, η Προσωπικότητα των Νεοπλατωνικών.
Ας φανταστούμε έναν ηθοποιό που σήμερα φοράει κάποια συγκεκριμένη φορεσιά και υποδύεται τον Άμλετ ενώ χθες φορούσε άλλα ρούχα και υποδυόταν τον Ιούλιο Καίσαρα. Ο ηθοποιός και σήμερα και χθες ήταν ίδιος, οι ρόλοι του όμως ήταν εντελώς διαφορετικοί, το ίδιο και η εμφάνισή του. Έτσι και η ψυχή γίνεται κάποιος συγκεκριμένος άνθρωπος με όνομα και χαρακτηριστικά και αργότερα, μετά το θάνατο, επιστρέφει και είναι άλλος άνθρωπος, ανεξαρτήτως φύλου, με άλλα χαρακτηριστικά.
Ανάμεσα στους δύο "ρόλους" της μεσολαβεί ένα διάστημα ζωής σε άλλες "διαστάσεις", στον Ουράνιο Κόσμο. Οι ψυχές δεν έχουν τον ίδιο αριθμό "ρόλων". Άλλες ορμούν σαν τους νικητές ενός αγώνα προς το τέρμα, ενώ άλλες αγκομαχούν και πάνε σιγά σιγά ή ξαναρχίζουν από την αφετηρία και "παίζουν σε πολλές παραστάσεις" μέχρι να φτάσουν στο τέλος.
Το Ανώτερο Εγώ μαζί με την προσωπικότητα μετά το θάνατο ξεκινάει το ταξίδι του προς την Πνευματική Περιοχή, το Δεβαχάν, τα Ηλύσια πεδία των Ελλήνων, το Αμέντι των Αιγυπτίων.
Η οντότητα εξαφανίζεται για κάποιο διάστημα στο Κάμα Λόκα, Λίμπους για τους Καθολικούς, Άδης για τους Έλληνες. Είναι η "χώρα των επιθυμιών". Εκεί το Εγώ αντιμετωπίζει έναν κόσμο που αποτελείται από τις ψυχολογικές προβολές του εαυτού του. Σ' αυτή τη διάσταση μπορεί να μείνει πολύ (εξαρτάται από το επίπεδο εξέλιξης) πριν ανέβει στον κόσμο του Δεβαχάν. Εδώ, αναφέρει η Ε.Π. Μπ., πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει τιμωρία για την πλειοψηφία της ανθρωπότητας μετά το θάνατο. Τί τιμωρία θα μπορεί να υπάρχει π.χ. για ένα έμβρυο που δεν πρόλαβε να εμφανιστεί καν στη γη και δεν του δόθηκε ούτε στο ελάχιστο η ευκαιρία να ασκήσει τις θείες ιδιότητες του πνεύματος.
Απ' αυτό εξαιρούνται κάποιες περιπτώσεις κακίας που η φύση του ανθρώπου φτάνει στο άκρον άωτον του κακού και η ανθρώπινη γήινη αμαρτία προσλαμβάνει Σατανικό παγκόσμιο χαρακτήρα.
Ο άνθρωπος χρειάζεται μια περίοδο ανάπαυσης και ευτυχίας στο Δεβαχάν με μια προσωρινή λήθη των δυστυχιών και των θλίψεων της ζωής. Ο νόμος της ανταποδόσεως της Αξίας και Απαξίας, το Κάρμα, περιμένει τον άνθρωπο στο κατώφλι της νέας του ενσάρκωσης.
Υπάρχει και μια κατάσταση, πνευματική, μεγάλης δυστυχίας, το Avitchi, γι' αυτούς που έχουν "συνειδητά" αφιερώσει τη ζωή τους στο να βλάπτουν τους άλλους και έχουν φτάσει στην ανώτατη πνευματικότητα του Κακού. Αντίθετα αυτοί που έχουν ξεπεράσει την επιθυμία του κακού ονομάζονται Αρχάτς και μετά το θάνατό τους δεν μετενσαρκώνονται. Φθάνουν στην Νιρβάνα, στον κόσμο της αιτίας όπου οι απάτες των αισθήσεών μας εξαφανίζονται. Υπάρχουν οι περιπτώσεις των λεγόμενων "νιρμανακάγια" που πριν μπουν στην Νιρβάνα ενσαρκώνονται με δική τους θέληση πλέον, με σκοπό να βοηθήσουν όσους βρίσκονται ακόμη στο δρόμο. Σχετικά με τα πνεύματα που επιστρέφουν έχουν ειπωθεί πολλές ιστορίες. Θεωρίες για φαντάσματα και υλοποιημένα ή ημι-υλοποιημένα πνεύματα, φορτισμένες από την άγνοια και γεμάτες με αναπόδεικτες θεωρίες; "
Σύμφωνα με την Μπλαβάτσκυ και την απόκρυφη διδασκαλία τα πνευματικά όντα που μπορούν να πάρουν κατά βούληση μια μορφή και να εμφανιστούν είναι μόνο οι άγγελοι (Ντυάν Τσοχάνς) και τα νιρμανακάγια των μυστών των οποίων τα πνεύματα περιβάλλονται με υπέροχη ύλη. Όταν εμφανίζονται αστρικά "υπολείμματα" ενός εκσαρκωμένου θνητού δεν είναι τα άτομα που ισχυρίζονται ότι είναι, παρά μόνο τα ομοιώματά τους. Αυτό ήταν κοινή πίστη κατά την αρχαιότητα.
Μας είναι γνωστά μέσα από τις παραδόσεις τα πνεύματα-φύλακες όπως ο φύλακας άγγελος των παιδιών. Ο Κενσορίνος (Ρωμαίος συγγραφέας του 3ου π.Χ. αι.) αναφέρει την ύπαρξη των Geniis που είναι θεοί υπό την προστασία των οποίων τίθεται ο καθένας από μας κατά τη γέννησή του. Αυτός ο θεός, είτε επειδή βρίσκεται στη γέννησή μας είτε επειδή γεννιέται μαζί μας, ονομάζεται Genius από την λέξη genere που σημαίνει γεννώ. Σύμφωνα με πολλούς αρχαίους συγγραφείς ο Genius και ο Lar είναι ο ίδιος θεός. Από τον δεύτερο βγαίνουν οι lares, που αναφέρονται και στο Πλούταρχο και στον Festus. Είναι οι δαίμονες των αρχαίων Ελλήνων, οι θεοί του σπιτιού. Είναι, κατά τον Απουλήιο ανθρώπινες ψυχές που έχουν απαλλαχθεί από τον γήινο σωματικό οργανισμό και γυρνούν ανάμεσα στους ζωντανούς. Όταν αυτές καταδικάζονται από την μοίρα να περιπλανώνται σκορπίζουν γύρω τους το κακό και ονομάζονται larvae. Άλλη ονομασία τους είναι manes. Αυτές είναι αμφιβόλου φύσεως. Συνήθως είναι ευμενείς και προστατευτικές. Στην αντίθετη περίπτωση κατευνάζονταν με θυσίες. Σ' αυτά τα θέματα αναφέρθηκαν και οι Ψελλός, Ιάμβλιχος, Πορφύριος κ.α.
Άλλη ονομασία τους, σύμφωνα με τους Αιγυπτίους είναι bhoot, αυτά που εμείς ονομάζουμε στοιχειακά. Το κέλυφος δηλ. τα υπολείμματα από τα ψυχολογικά σώματα μετά το θάνατο ενός ανθρώπου Γενικά αυτές οι γήινες αρχές δεν μετενσαρκώνονται και δεν πρέπει να μπερδεύονται με την θεωρία της μετενσάρκωσης ούτε και με τα άλλα πνεύματα της φύσης,τα μη ανθρώπινα.
Όλα τα πνεύματα και όλες οι ψυχές έχουν κοινή ρίζα την ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ και ο άνθρωπος μαζί με τις δύο φύσεις του που "αναγνωριζόταν πάντα σαν γήινος, υπόγειος, επίγειος και υπέργειος".