Αθάμας

Ο ΑΘΑΜΑΣ ο Αιολεας, αδελφός του Σίσυφου και του Σαλμω­νέα, βασίλευε στη Βοιωτία. Κατά διαταγή της Ήρας παν­τρεύτηκε τη Νεφέλη, το φάσμα πού ο Ζευς είχε δημιουργήσει καθ’ ομοίωση της όταν θέλησε να εξαπατήσει τον Ιξίονα τον Λαπιθη, και πού τώρα περιπλανιόταν απαρηγό­ρητο στα παλάτια του Ολύμπου. Ή Νεφέλη έκανε του Αθαμαντα δύο γιους, τον Φρίξο και τον Λεύκωνα, και μια κόρη, την ‘Έλλη. Αλλά ο Αθάμας, δυσανασχετώντας με την περιφρόνηση πού του έδειχνε η Νεφέλη, ερωτεύτηκε την Ινώ, την κόρη του Κάδμου, και την έφερε κρυφά στο ανάκτορο του, στους πρόποδες του όρους Λαφύστιου, όπου η Ινώ του έκανε τον Λεαρχο και τον Μελικέρτη.

β. Μαθαίνοντας για την άντίζηλό της από το υπηρετικό προσωπικό, η Νεφέλη επέστρεψε γεμάτη οργή στον Όλυμ­πο και παραπονέθηκε στην Ήρα ότι την είχαν προσβάλει. Η Ήρα πήρε το μέρος της, και ορκίστηκε:

- Η αιώνια εκδίκηση μου θα πέσει απάνω στον Αθα­μαντα και στον Οίκο του !

γ. Τότε η Νεφέλη γύρισε στο όρος Λαφύστιο όπου κοινοποίησε τον όρκο της Ήρας και απαίτησε να θανατωθεί ο Αθάμας. Άλλά οι άνδρες της Βοιωτίας, πού φοβόvταν τον Αθαμαντα περισσότερο απ’ όσο την Ήρα, δεν εννοούσαν ν’ ακούσουν τη Νεφέλη και οι γυναίκες της Βοιωτίας ήταν αφοσιωμένες στην Ινώ, πού τώρα τις έπεισε να καψαλίσουν το σπόρο των δημητριακών, κρυφά από τους συζύγους τους, έτσι ώστε να χαλάσει η σοδειά . Η Ινώ πρό­βλεψε ότι όταν τα δημητριακά θα έπρεπε να φυτρώσουν, άλ­λά βλαστάρια δεν θα εμφανίζονταν, ο Αθάμας θα έστελνε να ρωτήσει το Μαντείο των Δελφών τι έφταιγε . Η Ινώ είχε ήδη δωροδοκήσει τούς αγγελιαφόρους του Αθαμαντα να φέρουν πίσω ψεύτικη απάντηση συγκεκριμένα, ότι η γη θα ξανάβρισκε τη γονιμότητα της μόνο αν ο γιος της Νεφέλης, ο Φρίξος, θυσιαζόταν στον Δία, στο όρος Λαφύστιο.

δ. Ο εν λόγω Φρίξος ήταν ένας ομορφονιός που η θεία του Βιαδίκη, σύζυγος του Κρηθεά, τον είχε ερωτευτεί και που όταν αυτός αποποιήθηκε τις προτάσεις της, τον κατη­γόρησε ότι αποπειράθηκε να τη βιάσει. Οι άνδρες της Βοιωτίας πίστεψαν το παραμύθι της Βιαδίκης, επικρότησαν τη σοφή απόφαση του Απόλλωνα για εξιλαστήρια θυσία και απαίτησαν να θανατωθεί ο Φρίξος οπότε ο Αθάμας, κλαίγοντας γοερά, οδήγησε τον Φρίξο στην κορυφή του βουνού. Ήταν έτοιμος να κόψεί τον λαιμό του παιδιού, όταν ο Ηρακλής, πού έτυχε να βρίσκεται στα πέριξ, έφτασε τρέ­χοντας και του άρπαξε το μαχαίρι της θυσίας από τα χέρια.

- Ο πατέρας μου ο Ζευς, εξήγησε ο Ηρακλής, απεχθάνεται τις ανθρωποθυσίες.

Μολοντούτο, και παρά την επέμβαση αυτή ο Φρίξος θα ήταν χαμένος, αν ξάφνου δεν κατέβαινε ιπτάμενο από τον Όλυμπο για να τον σώσει φτερωτό χρυσό κριάρι πού το είχε εξαποστείλει ο Ερμής κατά διαταγή της Ήρας – ή, λένε μερικοί, ο ίδιος ο Ζευς.

- Ανέβα στη ράχη μου! φώναξε το κριάρι, και ο Φρί­ξος υπάκουσε.

Πάρτε με κι εμένα! παρακάλεσε η Έλλη. Μη μ’ αφήνετε στο έλεος του πατέρα μου .

ε. Έτσι ο Φρίξος τράβηξε την ‘Έλλη πίσω του, και το κριάρι απογειώθηκε προς ανατολάς, με κατεύθυνση τη χώρα της Κολχίδος, όπου ο Ήλιος σταβλίζει τα άλογα του . Ύστερα από λίγο, η ‘Έλλη ζαλίστηκε και αφέθηκε· έπεσε στο κενό ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία, πού τώρα ονομάζεται Ελλήσποντος, προς τιμή της αλλά ο Φρίξος έφτασε στην Κολχίδα σώος και αβλαβής, και εκεί θυσίασε το κριάρι στον Δία τον Φύξιο. Το χρυσό δέρμα του κριαριού έγινε διάσημο μια γενιά αργότερα, όταν οι Αργοναύτες πήγαν σε αναζήτηση του.

ζ. Γεμάτοι δέος από το θαύμα του όρους Λαφύστιου, οι αγγελιαφόροι του Αθαμαντα ομολόγησαν ότι η Ινώ τούς είχε δωροδοκήσει για να φέρουν ψεύτικη απάντηση από τούς Δελφούς ευθύς βγήκαν στο φως όλες οι πανουργίες της Ινώς, μαζί και της Βιαδίκης. Αμέσως η Νεφέλη απαίτησε πάλι να θανατωθεί ο Αθάμας και η ταινία της θυσίας, πού την είχε φορέσει ο Φρίξος, τοποθετήθηκε στο δικό του κεφάλι. Μόνο καινούρια παρέμβαση του Ηρακλή έσωσε τον Αθαμαντα από το θάνατο.

η. Αλλά η Ήρα ήταν έξω φρένων με τον Αθαμαντα, και τον τρέλανε, όχι μόνο λόγω Νεφέλης, άλλά και επειδή ο Αθάμας έκανε τα στραβά μάτια όταν η Ινώ έκρυψε το βρέφος Διόνυσο, το νόθο του Δία από την αδελφή της Σεμέλη, πού ζούσε στο ανάκτορο μεταμφιεσμένο σε κορίτσι . Αρπάζοντας το τόξο του, ο Αθάμας κραύγασε ξαφνικά:

- Κοιτάξτε, ένα άσπρο αρσενικό ελάφι! Θα το τοξέψω!

Μ’ αυτά τα λόγια διαπέρασε τον Λεαρχο μ’ ένα βέλος, κι αμέσως καταπιάστηκε να κόψει κομμάτια το σώμα του που σπάραζε ακόμη.

θ. Η Ινώ άρπαξε τον Μελικέρτη, το μικρότερο γιο της, και το έσκασε αλλά δεν θα γλίτωνε από την εκδίκηση του Αθαμαντα, αν το βρέφος Διόνυσος δεν τον τύφλωνε προσωρινά, έτσι πού ο Αθάμα ρίχτηκε σε μια γίδα, αντί για την Ινώ. Η Ινώ έτρεξε στη Μολουρίδα Πέτρα απ’ όπου πήδηξε στη θάλασσα και πνίγηκε – ο βράχος αυτός απέκτησε κατόπιν πολύ κακή φήμη, επειδή από εκεί έριχνε τούς ξένους ο άγριος Σκίρων. Αλλά ο Ζευς, ενθυμούμενός την καλοσύνη της Ινώς προς τον Διόνυσο, δεν θέλησε να στείλει την ψυχή της στον Ταρταρο, και τη θεοποίησε κάνοντας τη Λευκοθέα. Θεοποίησε επίσης το γιο της Μελικέρτη, κάνοντας τον θεό Παλαίμονα, και τον έστειλε στον Ισθμό της Κορίνθου καβάλα σε ράχη δελφινιού προς τιμή του ίδρυσε ο Σίσυφος τούς αγώνες των Ίσθμιων, πού εξακολουθούν να τελούνται εκεί κάθε τέσσερα χρόνια.

ι. Ο Αθάμας, διωγμένος τώρα από τη Βοιωτία και άτεκνος, αφού ο τελευταίος γιος του ο Λεύκων είχε πεθάνει από αρρώστια, ρώτησε το Μαντείο των Δελφών που θα έπρεπε να εγκατασταθεί, και πήρε την απάντηση: «Όπου τα άγρια θηρία θα σου προσφέρουν γεύμα» Περιπλανώμενός κατά τα βόρεια, χωρίς τροφή και νερό, ο Αθάμας έπεσε πάvω σε αγέλη λύκων πού καταβρόχθιζαν ένα κοπάδι πρόβα­τα σε κάποια ακατοίκητη θεσσαλική πεδιάδα. Στο πλησίασμα του οι λύκοι έφυγαν και ο Αθάμας με τούς πεινασμένους συντρόφους του έφαγαν όσο αρνάκι είχε απομείνει. Κατόπιν ο Αθάμας θυμήθηκε το χρησμό , και έχοντας υιοθετήσει τον Αλίαρτο και τον Κόρωνο, τα μικρά ανίψια του από την Κόρινθο, ίδρυσε πόλη πού την ονόμασε Αλο, από τις περιπλανήσεις του, ή από την υπηρέτριά του Άλο και η χώρα ονομάστηκε Αθαμαντία κατόπιν παντρεύτηκε τη Θεμιστώ και έκανε καινούρια οικογένεια (1).

κ. Άλλοι αφηγούνται την ιστορία διαφορετικά. Παραλείπουν το γάμο του Αθαμαντα με τη Νεφέλη, και λένε ότι κάποια μέρα, μετά τη γέννηση του Λέαρχου και του Μελικέρτη, η σύζυγός του Ινώ βγήκε για κυνήγι και δεν επέστρεψε. Κηλίδες από αίμα σ’ έναν σχισμένο χιτώνα έπεισαν τον Αθαμαντα ότι την Ινώ την είχαν σκοτώσει τα θηρία , η αλήθεια όμως είναι ότι την Ινώ την είχε καταλάβει αιφνίδια βακχική μανία όταν δέχτηκε την επίθεση ενός λίγκα. Η Ινώ στραγγάλισε το ζώο, το έγδαρε με τα δόντια και με τα νύχια της, και ντυμένη με το δέρμα του μόνο, ξεκίνησε για παρατεταμένο ξεφάντωμα στο όρος Παρνασσό. Μετά την περίοδο του πένθους, ο Αθάμας παντρεύτηκε τη Θεμιστώ, η όποια, ένα χρόνο αργότερα, του έκανε δίδυμους γιους. Ύστερα, προς μεγάλη του στενοχώρια, ο Αθάμας έμαθε ότι η Ινώ ζούσε ακόμη. Έστειλε ευθύς και την έφεραν, την εγκατέστησε στο παιδικό διαμέρισμα του ανακτόρου, και είπε στη Θεμιστώ:

- Έχουμε μια ομορφούλα παραμάνα, αιχμάλωτη από την πρόσφατη επιδρομή στο όρος Κιθαιρώνα .

Η Θεμιστώ, πού οι υπηρέτριες της δεν την άφησαν για πολύ στην πλάνη της, επισκέφθηκε το παιδικό διαμέρισμα υποκρινόμενη ότι δεν ήξερε ποία είναι η , Ινώ. της είπε:

- Σε παρακαλώ, παραμάνα, ετοίμασε μια αλλαξιά άσπρα μάλλινα ρούχα για τούς δυο γιους μου, και μια αλλαξιά πένθιμα ρούχα για τούς γιους της δύστυχης προκάτοχου μου της Ινώς. Τα ρούχα θα φορεθούν αύριο.

λ. Την άλλη μέρα η Θεμιστώ πρόσταξε τούς φρουρούς να μπουν στο βασιλικό παιδικό διαμέρισμα και να σκοτώσουν τα δίδυμα πού φορούσαν τα πένθιμα ρούχα, αλλά να αφήσουν απείραχτα τα άλλα δύο. Η Ινώ ωστόσο, μαντεύοντας τι είχε κατά νου η Θεμιστώ, είχε φορέσει τα άσπρα ρούχα στα δικά της παιδιά, και τα πένθιμα ρούχα στα παιδιά της αντίζηλου της. Έτσι, τα δίδυμα της Θεμιστως δολοφόνησαν, και η είδηση τρέλανε τον Αθαμαντα που τόξευσε τον Λέαρχο παίρνοντας τον για ελάφι αλλά η Ινώ γλίτωσε με τον Μελικέρτη, ρίχτηκε στη θάλασσα και έγινε αθάνατη.

μ. Άλλοι πάλι λένε ότι ο Φρίξος και η Έλλη ήταν παι­διά της Νεφέλης από τον Ιξίονα. Κάποια μέρα καθώς πε­ριπλανιόνταν στο δάσος, τα παιδία συναντήθηκαν με τη μητέρα τους πού την είχε καταλάβει βακχική μανία και οδηγούσε ένα χρυσό κριάρι από τα κέρατα.

- Κοιτάξτε, τραύλισε η Νεφέλη, τούτος είναι γιος της εξαδέλφης σας Θεοφάνης. Είχε πολλούς μνηστήρες, κι έτσι ο Ποσειδών τη μεταμόρφωσε σε προβατίνα, μεταμορφώθηκε κι ο ίδιος σε κριάρι, και την κουτούπωσε στο νησί Κρίμισσα.

- Τι απέγιναν οι μνηστήρες, μητέρα, ρώτησε η μικρή Έλλη

- Έγιναν λύκοι, απάντησε η Νεφέλη, και όλη νύχτα αλυχτούν για τη Θεοφάνη. Τώρα μη μου κάνετε άλλες ερωτήσεις, αλλά ανεβείτε στη ράχη αυτού του κριαριού, και οι δύο σας, και τραβήξτε για το Βασίλειο της Κολχίδος, όπου βασιλεύει ο Αιήτης, ο γιος του Ήλιου. Και μόλις φτάσετε, θυσιάστε το κριάρι στον Άρη.

ν. Ο Φρίξος έφερε σε πέρας τις παράξενες εντολές της μητέρας του, και κρέμασε το χρυσό δέρμα σε ναό του Άρη στην Κολχίδα, όπου το φρουρούσε δράκοντας και πολλά χρόνια αργότερα ο γιος του Πρέσβων ή Κυτισωρος, φτάνοντας στον Ορχομενό από την Κολχίδα, έσωσε τον Αθα­μαντα πού ετοιμάζονταν να τον θυσιάσουν σε εξιλαστήρια θυσία.

Ένας άλλος μύθος λέει, η πόλη του Ορχομενού συνδέεται μυθολογικά με την Θήβα και μέσω του μύθου του Αθάμαντα με την Ινώ.

Ο Αθάμας ήτανε βασιλιάς του Ορχομενού που είχε παντρευτεί την θεά Νεφέλη και η οποία του είχε χαρίσει δύο παιδιά, τον Φρίξο και την Έλλη. Κάποια στιγμή όμως γνώρισε την Θηβαία Ινώ και έτσι παράτησε τη Νεφέλη, η οποία πήγε στον Όλυμπο και παραπονέθηκε στην Ήρα, που της υποσχέθηκε ότι θα τιμωρήσει για αυτό τον Αθάμα.

Από το γάμο του με την Ινώ, ο Αθάμας απόκτησε δύο γιους τον Μελικέρτη και τον Λέαρχο (εκ του άρχω και του Λεώς=λαός). Η Ινώ όμως επιθυμώντας να βγάλει από τη μέση τα προγόνια της, καβούρδισε στην φωτιά τους σπόρους, με αποτέλεσμα να μην υπάρξει σοδειά την επόμενη περίοδο, αλλά και να απειληθεί η περιοχή από λοιμό. Τότε ο Αθάμας αποφάσισε να στείλει αντιπροσωπεία στους Δελφούς για να μάθει το τι πρέπει να κάνει. Μόνο που ο φερόμενος εκ Δελφών χρησμός ήταν χαλκευμένος, αφού η Ινώ είχε δωροδοκήσει τους πρέσβεις να μεταφέρουνε στον Αθάμαντα την δική της βούληση. Έτσι ο Αθάμας πληροφορήθηκε πως ο Απόλλωνας επιθυμεί να θυσιαστεί ο Φρίξος στον βωμό του Δία (μάλλον πρόκειται για το βωμό του Λαφυστίου Διός), για να πάψει να υφίσταται το κακό.

Αν και στην αρχή ο Αθάμας είχε κάποιους ενδοιασμούς, εν τούτοις η πίεση που δέχτηκε από τους απελπισμένους αγρότες τον οδήγησε να στείλει για θυσία τον Φρίξο.

Μία θυσία που δεν πραγματοποιήθηκε αφού η μητέρα του η Νεφέλη έστειλε ένα χρυσό κριάρι που της είχε δώσει ο Ερμής και αφού ανέβηκαν στην ράχη του τα δύο παιδιά της διέφυγαν στην περιοχή της Κολχίδος, όπου ο Φρίξος θυσίασε τον κριό στον Φύξιο Δία. Μετά χάρισε τον δέρμα του στον Κορινθιακής καταγωγής βασιλιά της Αιήτη, που είτε το φύλαξε μέσα στα ανάκτορά του, είτε το κρέμασε επάνω σε μία βελανιδιά μέσα στο άλσος του ’ρεως, αφήνοντας και έναν ακοίμητο δράκοντα να το φυλάει. Αυτή η χρυσή προβιά ήτανε ο λόγος που έγινε η Αργοναυτική εκστρατεία, της οποίας επικεφαλής ήτανε ο γιος του Αίσονα, ο Ιάσων.