Μουσική στην αρχαιότητα...

Η έννοια της μουσικής στη θεραπεία είναι τόσο παλιά όσο και η μουσική. Ο πρωτόγονος άνθρωπος πίστεψε στην ύπαρξη τόσο κακών όσο και καλών πνευμάτων. Θεωρούσε ότι τα κακά πνεύματα, μεταξύ των οποίων και η ασθένεια, προκαλούν τις συμφορές του, ενώ τα καλά πνεύματα, την επέμβαση των οπoίων επικαλείται ο μάγος-θεραπευτής της φυλής, τον απαλλάσσουν από τα παθήματά του. Στη διαδικασία αυτή, η μουσική έπαιζε το ρόλο της επικοινωνίας του θεραπευτή με τα πνεύματα. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη θετική αποτελεσματικότητα ήταν η αμοιβαία πίστη, του μάγου στις ικανότητές του και του ασθενούς στη μαγική δύναμη του θεραπευτή και της τελετουργικής διαδικασίας. Στους ιατρικούς αιγυπτιακούς παπύρους του 1500π.Χ. (που ανακαλύφθηκαν το 1899), αναφέρεται η ευνοϊκή επίδραση της μουσικής στη γονιμότητα της γυναίκας. Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν ότι οι φθόγγοι είχαν μαγικές δυνάμεις. Οι φωνές των αντικειμένων είχαν ήχους. Μέσω αυτών οι άνθρωποι επικοινωνούσαν με τα φυσικά αντικείμενα. Μ' έναν ειδικό χορό, επίσης, κατεύναζαν το πνεύμα των νεκρών. Στη Μεσοποταμία συνέδεαν τα μουσικά διαστήματα με τις εποχές, οι οποίες ήταν ευεργετικές για τους ανθρώπους. Οι θεοί τους ήταν συνδεδεμένοι με ήχους όπως ο θεός Εα με τον ήχο του τυμπάνουbalag, η παρθένα Ιστάρ λεγόταν και απαλή καλαμένια φλογέρα, ενώ ο σύντροφος της Tammuz λεγόταν τρυφερή φωνή.

Στην Ινδία, η μουσική απεικόνιζε τη διάσπαση του κύκλου θάνατος-μετεμψύχωση. Για τους αφρικανικούς λαούς, επίσης, η μουσική έπαιζε σημαντικό ρόλο στις θεραπευτικές τελετές. Οι πρωτόγονοι λαοί πίστευαν ότι κάθε άνθρωπος έχει έναν ιδιαίτερο ήχο, που τον καθιστά ευάλωτο στη μαγεία. Όταν οι μάγοι-γιατροί ανακάλυπταν αυτό τον ήχο μπορούσαν να θεραπεύσουν τους ασθενείς τους. Η μετάβαση από τον πολιτισμό των τοτέμ στον κόσμο των θρησκευτικών δοξασιών, ήταν μια εξέλιξη που πήρε στην ανθρωπότητα χιλιάδες χρόνια. Ακόμη και σήμερα, γίνεται λόγος για άτομα που κατέχονται από το πνεύμα του κακού (δαιμονισμένοι). Ακόμα και σήμερα, παραμένει ευρέως διαδεδομένη η πεποίθηση ότι η αρρώστια δόθηκε στον άνθρωπο από το Θεό ως τιμωρία για τα αμαρτήματά του. Ενώ όμως οι αντιλήψεις για την ασθένεια και την αντιμετώπισή της έχουν αλλάξει στο πέρασμα των αιώνων, η αντίδραση του ανθρώπου στο ηχητικό-μουσικό φαινόμενο φαίνεται ότι παραμένει αμετάβλητη. Η μουσική επιστρατεύεται ως θεραπευτικό μέσο. Η παρουσία της στις θρησκευτικές τελετές είναι δεσπόζουσα, δεδομένου ότι θεωρείται δώρο θεού. Η χρησιμοποίηση π.χ. των επωδών για τη θεραπεία των ανθρώπων και των ζώων, την αποτροπή δύσκολων και καταστροφικών καιρικών συνθηκών, ήταν ευρέως διαδεδομένη στους αρχαίους Έλληνες. Η επίδραση του ήχου πάνω στο σώμα ήταν γνώστη από την αρχαιότητα με διάφορους τρόπους. Οι διάφοροι παιάνες στο στρατό κατάφερναν να εμψυχώνουν το στράτευμα και να το οδηγούν σε νικηφόρες μάχες.

Η ιστορία τού Ορφέα που αναζητούσε την Ευρυδίκη, κάνει γνωστό ότι το τραγούδι μπορούσε να ημερώσει μέχρι και άγρια θηρία9. Ο Ορφέας και οι Ορφικοί πρώτοι ανακάλυψαν τη θεία δύναμη της μουσικής που επενεργεί θεραπευτικά τόσο στους ανθρώπους όσο και στα ζώα. Με ύμνους καλούσαν τους θεούς να τους χαρίσουν υγεία και ευτυχία. Η μουσική αναφέρεται σε παρά πολλούς ορφικούς ύμνους. Τον πανβλεπτή μάκαρο Ήλιο, δεξιό γεννήτορα της αυγής, τον αποκαλούσαν «χρυσολούρη, κόσμου τον εναρμόνιον δρόμον ελκών», δηλ. αυτόν που έχει τη χρυσή λύρα και σύρει τον αρμονικό δρόμο του κόσμου8. Επίσης, αυλητή που διατρέχει το πυρ και καρποφόρο παιάν, δεσπότη του κόσμου, βοηθό όλων, δημιουργό των τεσσάρων εποχών του έτους, φως της ζωής που φανερώνει στους μυημένους την γλυκεία και ευχάριστη ζωή8. Ο Ηρακλής ήταν παλαιός θεός της ιατρικής. Οι Ορφικοί τον προσκαλούσαν με ύμνους: «Έλα μακάριε και φέρε μας όλα τα μαγικά φάρμακα των ασθενειών και βγάλε έξω τις καταστρεπτικές ασθένειες». Την Αθηνά αυτήν την πολυευτυχισμένη μητέρα των τεχνών την παρακαλούσαν να τους χαρίσει ειρήνη, ευτυχία και υγεία μ' ευτυχισμένες ώρες. Τον Απόλλωνα καλούσαν μακάριο Παιάν, που παρείχε την ευτυχία, με την χρυσή λύρα αρχηγό του χορού και ηγέτη των Μουσών, αγνό, συγκεραστή δια της αρμονίας της παγκοσμίου μοίρας των ανθρώπων. Ο Βάκχος λέγεται ότι ενεφανίσθη στους ανθρώπους ως θεραπευτικό μέσο που καταπαύει τους πόνους και απολυτρώνει. Η Άρτεμις ήταν παλιά ιατρική θεότητα όπως φαίνεται εκ των Ορφικών ύμνων και μετά έγινε θεά του κυνηγιού. Ο Ασκληπιός που παρουσιάστηκε από τον Όμηρο ως δεσπότης Παιάν. Αυτός που κατέπαυε τις βαριές ασθένειες και τον ολέθριο θάνατο, ισχυρό βλαστάρι του Απόλλωνος εχθρού των νοσημάτων. Ο Ασκληπιός σύμφωνα με την παράδοση απέκτησε τις πρώτες ιατρικές του γνώσεις κοντά στον Κένταυρο Χείρωνα, μετείχε στην αργοναυτική εκστρατεία και θεράπευε τους αργοναύτες όχι μόνο με φάρμακα, βότανα, έμπλαστρα, χειρουργικές επεμβάσεις αλλά και με επωδές, ακόμα χρησιμοποιούσε τη μουσική για τη θεραπεία των νευρώσεων. Ο Όμηρος περιγράφει πως στη διάρκεια ενός κυνηγιού, ο Οδυσσέας τραυματίστηκε από ένα αγριογούρουνο και οι «αγαπημένοι γιοι του Αυτόλυκου ασχολήθηκαν με τη φροντίδα και το δέσιμο της πληγής του έξοχου Οδυσσέα ...και συγκράτησαν το μαύρο αίμα με επωδές...».