Rémi Sussan – Μετανθρωπισμός και ερμητισμός

Επισκέπτης

Να γίνουμε αθάνατοι! Να μιλάμε από κοντά στα άστρα! Να ξεπεράσουμε τα όρια της ατομικότητάς μας, να είμαστε αυτοί που θέλουμε, όπως δηλαδή ένας θεός! Πολλές από τις διαβεβαιώσεις του μεταθρωπισμού θυμίζουν τις υποσχέσεις των θρησκειών σε όλο τον κόσμο. Για πολλούς, αποτελούν απόδειξη ότι ο μετανθρωπισμός δεν είναι τίποτα άλλο από μια μεταμφιεσμένη μυθολογία των κουρελιών της επιστήμης. Άλλοι, που νιώθουν μεγαλύτερη συμπάθεια απέναντι σ’ αυτή την ιδεολογία, νομίζουν ότι απαντά, πράγματι, σε ορισμένα ερωτήματα μεταφυσικής προέλευσης, δίνοντας, όμως, λύσεις που ανήκουν στον τομέα της λογικότητας. Ορισμένοι δεν διστάζουν να πουν ότι αυτή η γειτνίαση πρέπει να ληφθεί υπόψη και όχι να απορριφθεί.[1]

Ό, τι κι αν νομίζουμε, η γειτνίαση του μετανθρωπισμού με το ιερό υπάρχει και αξίζει να ερευνηθεί.

Μια τέτοια θρησκεία, βασισμένη στη γνώση και την τεχνολογία, είναι ένα φαινόμενο εντελώς καινούργιο ή υπάρχουν ιστορικά προηγούμενα; Και τι μπορούν να μας διδάξουν για μια ενδεχόμενη ιερότητα της σύγχρονης τεχνολογίας;

Ο ερμητισμός

Εκ των πραγμάτων, υπάρχει μια φιλοσοφία που διατρέχει ολόκληρη την ιστορία της Δύσης. Αυτό το δόγμα, που έπαιξε έναν διόλου ασήμαντο ρόλο κατά την εμφάνιση των επιστημών στην Αναγέννηση, οφείλει το όνομά του, Ερμητισμός, στον θεό ‘Ερμή’, Έλληνα θεό της γνώσης, των εμπόρων και των κλεφτών. Στην προχωρημένη αρχαιότητα, στις αρχές του χριστιανισμού, ο Ερμής, λόγω του Αιγύπτιου αντίστοιχου του, Thoth, απέκτησε ιδιαίτερο κύρος κι έγινε, με το όνομα Ερμής ο Τρισμέγιστος, ο νέος προφήτης, άλλοτε ανθρώπινος, άλλοτε θεϊκός, μιας θρησκείας γνώσης και τεχνικής.

Αυτό που αποκαλούμε Ερμητισμό, με τη στενή έννοια, είναι μια φιλοσοφία που εκφράστηκε πρώτα απ’ όλα μέσα από ένα σύνολο κειμένων που ονομάζονται ‘hermetica’, που είναι επικεντρωμένα γύρω από τη διδασκαλία του Τρισμέγιστου και που συνηθίζουμε να υποδιαιρούμε σε ‘τεχνικά’ και ‘φιλοσοφικά’ hermetica. Αλλά, με την ευρύτερη έννοια, ο ερμητισμός δεν ήταν παρά ένα συστατικό από ένα πολιτιστικό χωνευτήρι που έχει δεχτεί πολύ διαφορετικές επιδράσεις: αυτή του νεοπλατωνισμού, με έμφαση στα μαθηματικά και την ενδοσκόπηση, αυτή της θεουργίας ή της επίκλησης των θεών μέσω της μαγείας, και τέλος αυτής του χριστιανικού γνωστικισμού, ενός δυαδικού θρησκευτικού κινήματος που βεβαίωνε τον κακό χαρακτήρα του υλικού κόσμου και την αναγκαιότητα απόκτησης της χάρης, όχι μέσω της πίστης ή των έργων, αλλά της ίδιας της γνώσης. Στην πραγματικότητα, ίσως να μην υπήρξε ποτέ ερμητική εκκλησία, με κάρτα μέλους και απαγόρευση να επισκέπτεσαι τους ναούς του γείτονα. Είναι πιο πιθανό, οι ερμητιστές της αρχαιότητας να έφτιαχναν τη θρησκεία τους δανειζόμενοι στοιχεία από τα hermetica, ή τον νεοπλατωνισμό ή τον χριστιανικό γνωστικισμό, σε έναν συγκριτισμό ανάλογο της σύγχρονης Νέας Εποχής.

Στον μεσαίωνα, ο Ερμητισμός εξαφανίζεται στη Δύση, όχι όμως στη γη του Ισλάμ. Εκεί ακριβώς αναπτύσσεται η αλχημεία, μια εμβληματική πρακτική του Ερμητισμού, ο οποίος επιστρέφει δυναμικά στη Δύση στη διάρκεια της Αναγέννησης με τον Marsile Ficin και τον μαθητή του Pic de la Mirandole. Σε συνδυασμό με την εβραϊκή kabbala και τον χριστιανισμό δημιουργεί μια σύνθεση εντελώς πρωτότυπη.

Το 1600, ο τελευταίος μεγάλος οπαδός της ερμητικής σκέψης, ο Giordano Bruno, κατέληξε στην πυρά. Μερικά χρόνια αργότερα, ο Isaac Casaubon απέδειξε ότι το ‘corpus hermeticum’, που οι περισσότεροι άνθρωποι στην αναγέννηση πίστευαν ότι ήταν ένα αιγυπτιακό κείμενο μιας αρχαιότητας ανάλογης με εκείνη του Μωϋσή, χρονολογείται στην πραγματικότητα από την προχωρημένη αρχαιότητα. Μετά από αυτές τις δυο γερές δοκιμασίες, η ερμητική σκέψη δεν εξαφανίζεται, γίνεται όμως παράνομη. Ο Ερμητισμός μεταμορφώνεται σε αυτό που, στη συνέχεια, θα αποκαλούμε αποκρυφισμό. Παύει όμως να παίζει αποφασιστικό ρόλο στην ιστορία των ιδεών. Μετά τον Νεύτωνα, ο οποίος ασκεί την αλχημεία, δεν υπάρχουν πια ερμητιστές στη νέα επιστήμη. Ο Λάιμπνιτς είναι ίσως ο τελευταίος φιλόσοφος που άντλησε φανερά έμπνευση από κει.

Ποια είναι τα σημαντικά σημεία της ερμητικής φιλοσοφίας; Πρώτα απ’ όλα, η ιδέα της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. ‘Τι μεγάλο θαύμα είναι ο άνθρωπος’. Μ’ αυτή τη ρήση του Ασκληπιού, αρχίζει η πιο διάσημη ερμητική μελέτη του Pic de la Mirandole για την ‘ανθρώπινη αξιοπρέπεια’. Αυτό αρκεί για να φανεί ο ρόλος που έπαιξε ο ερμητισμός στη γέννηση του αναγεννημένου ανθρωπισμού. Σύμφωνα με τον Pic, αυτό που χαρακτηρίζει τη δύναμη του ανθρώπου είναι η ικανότητά του να μεταμορφώνεται όπως επιθυμεί. ‘Στον άνθρωπο επιτρέπεται να είναι αυτό που επιλέγει να είναι’. Ο ανθρωπισμός του de la Mirandole, εμπνεόμενος από τον Ασκληπειό, είναι, λοιπόν, από τη γέννησή του, μετανθρωπισμός.

Άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό του ερμητισμού είναι η χρήση της τεχνικής για την ταύτιση με το θείο. Βέβαια, τα hermetica δεν χειρίζονται τις σύγχρονες τεχνολογίες, αλλά είναι ουσιαστικά αφιερωμένα στην αλχημεία, τη μαγεία, την αστρολογία…Θα ήταν λάθος, ωστόσο, να νομίζουμε ότι αυτές οι πίστεις είναι απλώς παράλογες δραστηριότητες που πρέπει, με κάθε τρόπο, να διαχωρίζουμε απ’ την πραγματική επιστήμη.

Είναι ασφαλώς παράλογο σήμερα να εξακολουθούμε να πιστεύουμε στην αστρολογία, με τη συσσώρευση των στοιχείων που δείχνουν τον αυθαίρετο χαρακτήρα της και την αδυναμία στην οποία βρίσκονται οι αστρολόγοι να αποδείξουν την αξία των προβλέψεών τους. Στην αρχαιότητα, όμως, ή στη διάρκεια της αναγέννησης, η αστρολογία αποτελούσε έκφραση του ορθολογισμού, καθώς υπέθετε την ύπαρξη ενός φυσικού ντετερμινισμού σε αντίθεση με μια θεία πρόνοια που μας ξεπερνούσε. Από καθαρά φιλοσοφική άποψη, δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα σ’ έναν ερμητικό που συμβουλεύεται το ωροσκόπιο του κι έναν σύγχρονο βλάκα που προσπαθεί να ερμηνεύσει το γονίδιο του που μόλις βγήκε από το 23andme.
(https://www.23andme.com/)

Μπορούμε απλώς να ελπίζουμε ότι η μέθοδος του δεύτερου είναι πιο αποτελεσματική, αν και ούτε αυτό είναι σίγουρο.

Η αλχημεία, κεντρική επιστήμη των τεχνικών hermetica (σε σημείο που ερμητισμός και αλχημεία έγιναν, με το πέρασμα των αιώνων, σχεδόν συνώνυμα) μας δείχνει ότι υπάρχουν πολλά άλλα κοινά σημεία με τη σύγχρονη μετανθρωπιστική σκέψη. Ο αλχημιστής δεν επιχειρεί να μετατρέψει, πρώτα απ’ όλα, τον μόλυβδο σε χρυσό. Βασική επιδίωξή του, είναι η αθανασία. Ασφαλώς, αυτή η έρευνα περνά μέσα απ’ την τεχνολογία. Υπάρχει όμως κάτι σημαντικότερο: η υποβόσκουσα φιλοσοφία. Στην αλχημική σκέψη, κυρίως μετά την Αναγέννηση, ο κόσμος δεν είναι τέλειος, δεν είναι τελειωμένος. Καθώς νομίζαμε ότι τα μέταλλα ‘εξελίσσονταν’ φυσιολογικά σε χρυσό, ο ρόλος του αλχημιστή ήταν να επιταχύνει αυτή την εξέλιξη και να την εφαρμόσει στον εαυτό του. Ο αλχημιστής είναι λοιπόν σύντροφος του Θεού στη διαδικασία της δημιουργίας του κόσμου. Η ερμητική σκέψη ξεφεύγει απ’ την παραδοσιακή διχοτομία της Δύσης, που μας προσφέρει την επιλογή της πλήρους υποταγής στη φύση, επειδή κάθε απόπειρα διαφυγής θα ήταν ένδειξη αλαζονείας, ύβρις, ή αντίθετα, μιας εξέγερσης εναντίον της, με την απόρριψη οποιασδήποτε αξίας της εκτός της χρηστικής. Ο Ερμητισμός μας παρουσιάζει μια οικολογία που συνεπάγεται και αποδέχεται τη μεταμόρφωση από τον άνθρωπο.

Από όλες τις πτυχές της ερμητικής σκέψης, η αλχημεία, κυρίως στη μετα-αναγεννησιακή εκδοχή της, είναι ίσως αυτή που πλησιάζει περισσότερο στον μετανθρωπισμό, είτε λόγω της αναζήτησης της φυσικής αθανασίας είτε λόγω του ενδιαφέροντος για τις βαθύτερες δομές της ύλης, μέσω της νανοτεχνολογίας. Πέρα, όμως, απ’ αυτή τη σύγκριση, είναι κυρίως η έννοια ενός κόσμου τελειοποιήσιμου, στον οποίον ο άνθρωπος έχει το ρόλο του καταλύτη της εξέλιξης, που τραβάει την προσοχή. Η ανθρώπινη συνείδηση δεν είναι απλώς ένα επιφαινόμενο σε έναν κόσμο χωρίς νόημα. Παίζει έναν θεμελιώδη ρόλο στους απώτατους σκοπούς του κόσμου.

Διότι, την τελευταία μέρα, ο ίδιος ο κόσμος θα φτάσει στη συνείδηση: είναι το Σημείο Ωμέγα του Frank Tipler, η στιγμή που ‘η ζωή θα έχει αποκτήσει τον έλεγχο όλης της ύλης και όλων των δυνάμεων που υπάρχουν, όχι μόνο σε έναν κόσμο αλλά σε όλους τους λογικά δυνατούς κόσμους. Η ζωή θα έχει διαχυθεί σε όλες τις διαστημικές περιοχές, σε όλους τους κόσμους που μπορούν λογικά να υπάρχουν, και θα έχει αποθηκεύσει μια άπειρη ποσότητα πληροφορίας, που θα συμπεριλαμβάνει όλα τα κομματάκια γνώσης που είναι λογικά δυνατό να γνωρίζουμε’.[2]

Άλλωστε, ο Mircea Eliade είχε παρατηρήσει, από το 1931, την ομοιότητα ανάμεσα στην αλχημεία και τη σκέψη του Theilard de Chardin, ο οποίος επινόησε πρώτος το σημείο Ωμέγα: ‘υπάρχει μια θεμελιώδης συμμετρία ανάμεσα στην αισιόδοξη θεολογία του Theilard de Chardin και ειδικότερα ανάμεσα στην ελπίδα του για μια κοσμική εσχατολογία, ολοκληρωμένη απ’ τον Χριστό, και την θρησκευτική ιδεολογία της προχωρημένης δυτικής αλχημείας’.[3]

Η αστρολογία χρησιμεύει για την κατανόηση των φυσικών νόμων. Είναι η μελέτη του ντετερμινισμού, του πώς έρχονται τα πράγματα. Η μαγεία χρησιμεύει ακριβώς ως αντιπαράθεση σ’ αυτόν τον ντετερμινισμό. Επικαλούμενοι τους κατάλληλους θεούς, μπορούμε ‘να ξεφύγουμε απ’ τη μοίρα μας όπως αυτή είναι εγγεγραμμένη στα άστρα’, όπως λέει ο βιβλικός λόγος. Εάν, για παράδειγμα, λείπουν απ’ τον χαρακτήρα μου ιδιότητες της Αφροδίτης, τότε θα επικαλεστώ την Αφροδίτη. Θα μπορέσω έτσι να αυξήσω της αισθητικές και συναισθηματικές δυνατότητές μου, σκεφτόταν ο Φλωρεντιανός μεταφραστής του corpus hermeticum Marsile Ficin. Η μαγεία, από λειτουργικής πλευράς, είναι το αντίστοιχο αυτού που αποκαλούμε σήμερα αυξημένη γνωστικότητα. Οι ασκήσεις Nintendo, τα ναρκωτικά των σχεδιαστών, κάποτε τα εμφυτεύματα έχουν υποκαταστήσει τις ιεροτελεστίες, αλλά οι στόχοι παραμένουν ίδιοι.

Η μαγεία, όμως, δεν είναι απλώς μια πρωτόγονη ψυχολογία. Είναι κάτι περισσότερο. ‘Η μαγεία είναι να παντρεύεσαι τον κόσμο’, λέει ο Pic de la Mirandole. Πρωταρχική προϋπόθεση για την επιτυχία των μαγικών εγχειρημάτων, μας εξηγεί απ’ την πλευρά του ο σχεδόν σύγχρονός του Cornelius Agrippa, είναι η συνείδηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που πρέπει να έχει ο μάγος’. ‘Μάγος, σύμφωνα με τους φιλόσοφους, είναι αυτός που συνδυάζει τη γνώση και τη δυνατότητα να ενεργήσει’, υπερθεματίζει ο Giordano Bruno στο ‘de magia’. Μαγεία είναι λοιπόν η λειτουργία αυτής της νέας θρησκείας που ευνοεί τη δράση στον κόσμο και βεβαιώνει τον θεϊκό χαρακτήρα του ανθρώπινου όντος. Παρουσιάζει επίσης έναν κόσμο που κυβερνάται ολοκληρωτικά από την πληροφορία, τον κώδικα, είτε αυτός είναι αριθμητικός, όπως στον πυθαγορισμό, είτε είναι αλφαβητικός, όπως στην kabbala. Είναι μια ιδέα την οποία χρησιμοποιεί η κυβερνοκουλτούρα και ο μετανθρωπισμός μοιάζει να προέρχεται άμεσα από αυτήν. Ο Erik Davis, διάσημος κριτικός των νέων πολιτισμών και τάσεων, έγραψε εξαιρετικά κείμενα γι’ αυτό το θέμα, όπως ‘A Computer, a Universe’ ή το εξαιρετικό βιβλίο του Techgnosis.

Επισκέπτης

Κατασκευασμένες ψυχές

Εάν ο άνθρωπος είναι θεός, διαθέτει δημιουργική δύναμη όπως ένας θεός.

Εκ των πραγμάτων, η δημιουργία τεχνητών όντων είναι ένα παράδειγμα του υπέρτατου ελέγχου των μαγικών και αλχημικών τεχνικών. Όπως εξηγεί ο Pierre Lory, για τον Jabir, τον Άραβα αλχημιστή του Μεσαίωνα, ‘αυτός που ελέγχει πλήρως την τέχνη του μπορεί να παράγει, σύμφωνα μ’ αυτόν, όχι μόνο μεταλλικές ουσίες (…) αλλά και φυτά, ζώα, ακόμη κι ανθρώπους, με ακριβή μίμηση των φυσικών νόμων. Ο αλχημιστής, sani, μπορεί πράγματι να μιμηθεί τον δημιουργό, Bâri, μέχρι να μπορέσει να φτάσει σε ανάλογα επιτεύγματα’.

Η ιδέα της δημιουργίας τεχνητών όντων, ανθρωπάριων, golems σύμφωνα με την παράδοση της kabbala, δηλαδή κατασκευασμένων ψυχών, όπως έγραφε ο αναγεννησιακός ερμητικός Giulio Camillo ( με μια φόρμουλα που μοιάζει να εκφράζει την αρχαϊκή μορφή της τεχνητής νοημοσύνης[4]), αποτελεί θεμελιακή υπόθεση της ερμητικής φιλοσοφίας, από την αρχή της. Σύμφωνα με την πιο γνωστή αναφορά του Ασκληπιού για το θέμα:

‘Ό, τι έχουμε πει μέχρι στιγμής για τον άνθρωπο είναι θαυμάσιο, αλλά όλα αυτά τα θαύματα δεν αξίζουν τα ακόλουθα: αυτό που προκαλεί κυρίως τον θαυμασμό είναι ότι τον άνθρωπο τον έκαναν ικανό να ανακαλύψει τη φύση των θεών, και να την παράγει. Οι πρώτοι πρόγονοί μας (….) εφηύραν την τέχνη να κάνουν θεούς. (…..) επειδή δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν ψυχές, αφού πρώτα επικαλέστηκαν τις ψυχές δαιμόνων ή αγγέλων, τις εισήγαγαν στα είδωλά τους με ιερές και θεϊκές ιεροτελεστίες, έτσι ώστε τα είδωλα αυτά να μπορούν να κάνουν καλό και κακό’.

[5]

Κατά την ανάσταση του ελληνο-αιγυπτιακού ερμητισμού στην αναγέννηση, αυτό το κείμενο γοήτευε τους Φλωρεντινούς διερμηνείς, προκαλώντας τους παράλληλα φόβο. Να κατασκευάζεις θεούς, δεν είναι η υπέρτατη βλασφημία;

Σύμφωνα με τον ιστορικό Wouter J. Hanegraaff,[6] ο Φλωρεντινός ερμητιστής Lazarelli προχώρησε ακόμη πιο μακριά από τους αρχαίους προκατόχους του. Εάν αυτοί πίστευαν ότι ήταν δυνατό ‘να κατασκευάσουν θεούς’, θεωρούσαν απαραίτητο να φέρουν τα πλανητικά πνεύματα στα αγάλματα. Αλλά για τον Lazarelli, η χριστιανική αποκάλυψη καθιστούσε αυτό το στάδιο ανώφελο. Σύμφωνα μ’ αυτόν, μπορούσε να δημιουργήσει κανείς άμεσα ψυχές αντί να τις προσελκύσει από τα άστρα. Ο ερμητιστής μάγος διέθετε λοιπόν χαρακτηριστικά του ίδιου του Δημιουργού.

Κυβερνογνωστικισμός, κυβερνοερμητισμός, κυβερνομαρκιωνισμός

Όπως είδαμε, ο ερμητισμός δεν ήταν παρά ένα συστατικό στο σύνθετο κοκτέιλ της αρχαίας πνευματικότητας. Αυτό σημαίνει ότι αν ορισμένες ιδέες όπως η θεότητα του ανθρώπου ή η ομορφιά του υλικού κόσμου εκφράζονται από τα hermetica, άλλες, πιο απαισιόδοξες, ιδέες εισέρχονται στη σύνθεση του κοκτέιλ, και ορισμένες φορές υπάρχουν και στις ίδιες τις μελέτες του ερμητισμού. Όπως στους γνωστικιστές, που απέρριπταν τον κόσμο ως κακό και έλπιζαν να πάνε σε έναν κόσμο αμιγώς πνευματικό, απαλλαγμένο από τους καταναγκασμούς του σώματος. Οι νεοπλατωνικοί, ενώ θεωρούσαν τον υλικό κόσμο καλό, έλεγαν ότι η ανθρώπινη ψυχή έπρεπε να ξεφύγει απ’ αυτόν, γεγονός που τους εξομοιώνει με τους γνωστικιστές στο συγκεκριμένο σημείο.

Ο Μαρκίων, που έζησε τον πρώτο αιώνα της εποχής μας είναι ένας από τους πρώτους αιρετικούς της χριστιανικής σκέψης και συγχέεται συχνά με τους γνωστικιστές. Κακώς, μας εξηγεί ο ιστορικός των θρησκειών Iοan Couliano, εφόσον υπάρχει μια βασική διαφορά. Πράγματι, οι γνωστικιστές ( στο σημείο αυτό, είναι κοντά στους ερμητιστές και τους νεοπλατωνικούς) θεωρούσαν ότι ο άνθρωπος διέθετε ένα ίχνος θεότητας που τον καθιστούσε ίσο, ίσως και ανώτερο των θεών. Αντίθετα, για τους μαρκιωνιστές, ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του κακού θεού, του δημιουργού του υλικού κόσμου. Και μόνο από καθαρή συμπόνια γι’ αυτές τις αμαυρωμένες και ατελείς υπάρξεις, ο Άγνωστος και καλός θεός έστειλε τον Χριστό για να τις σώσει.

Οι μετανθρωπιστές θεωρήθηκαν συχνά ‘κυβερνογνωστικιστές’,[7] ιδίως όταν ανέπτυσσαν θεωρίες για την προσφιλή τεχνική τους για την αθανασία, το uploading, δηλαδή την ‘τηλεφόρτιση’ του περιεχομένου του μυαλού σε ένα άλλο, όχι οργανικό, υποστήριγμα. Εκ των πραγμάτων, μπαίνουμε στον πειρασμό να τελειοποιήσουμε αυτή την ανάλυση και να χωρίσουμε τις μετανθρωπιστικές τάσεις σε πολλά ρεύματα. Ανάμεσά τους, τον ‘κυβερνοερμητισμό’, που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία για να δημιουργήσει ένα τέλειο σώμα, ακόμη κι έναν τέλειο κόσμο, χάρη στη μηχανική σε μεγακλίμακα.[8] Υπάρχει, όμως, επίσης, μια κυβερνογνωστικιστική τάση σε αυτούς που θέλουν απλώς να εγκαταλείψουν αυτόν τον κόσμο για να ξαναδημιουργήσουν έναν άλλον, εικονικό, στον οποίον θα μπορούσαν να ζήσουν τα τηλεφορτισμένα πνεύματα. Σύμφωνα με ορισμένες υποθέσεις, κάποιοι φτάνουν στο σημείο να αντιμετωπίζουν την πλήρη ή μερική καταστροφή του ‘πραγματικού κόσμου’ για να κάνουν από το computronium μια υποθετική ύλη που ευνοεί τους πληροφορικούς υπολογισμούς και που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως υλικό υποστήριγμα σε πολύ εξεζητημένες ‘προσομοιώσεις’.[9] Εκφράζεται εδώ μια πολύ έντονη περιφρόνηση για τον υλικό κόσμο. Οι μετανθρωπιστές προσπαθούν να εξηγήσουν ότι αυτές οι ‘προσομοιώσεις’ θα αποδειχτούν εξίσου πλούσιες, ίσως πλουσιότερες από την πραγματικότητα (σε σημείο, όπως μας υπενθυμίζει ο μετανθρωπιστής φιλόσοφος Nick Bostrom, που θα μπορούσαμε να βρεθούμε στο εσωτερικό μιας από αυτές!) κι ότι το τηλεφορτισμένο σώμα θα μπορέσει να βιώσει μια μοναδική γκάμα αισθησιακών συγκινήσεων: η ίδια η χρήση των όρων ‘εικονικό’ ή προσομοίωση δεν μπορεί παρά να φέρει αμέσως στη μνήμη εικόνες του αποστειρωμένου και κενού κόσμου της Δεύτερης Ζωής. Μια αίσθηση του άϋλου ενισχύεται πολύ από τη συστηματική και καταστροφική χρήση της λέξης meat-κρέας- για να ορίσει το βιολογικό, όχι ‘αυξημένο’ σώμα.

Υπάρχουν κυβερνομαρκιωνιστές; Τους βλέπουμε να διαγράφονται σε διάφορα ρεύματα περί ‘μοναδικότητας’ που υποψιάζονται ότι η πραγματική γέννηση της μετανθρωπότητας θα γίνει με τη δημιουργία μιας νοημοσύνης, ανώτερης του ανθρώπινου όντος. Αυτή η ανώτερη νοημοσύνη θα μπορούσε να είναι ένα μεταλλαγμένο ανθρώπινο ον αλλά για ορισμένους,[10] ο ανθρώπινος νους είναι δομικά πολύ ελαττωματικός ώστε να επιστρέψει το πέρασμα σε ένα ανώτερο επίπεδο. Μόνο μια τεχνητή νοημοσύνη, απ’ την αρχή μεγιστοποιημένη, μπορεί να επιτρέψει αυτή τη ‘μοναδικότητα’.

Ο άνθρωπος είναι για πάντα ένα εξελιγμένο θηλαστικό με περιορισμένες δυνατότητες. Μόνο ένας αριθμητικός θεός, μια ‘φιλική τεχνητή νοημοσύνη’ μπορεί από συμπόνια να μας σώσει από τους εαυτούς μας, πιθανώς τηλεφορτίζοντας μας σε έναν τεχνητό παράδεισο που, όσο θαυμαστός κι αν είναι, θα μοιάζει από πολλές απόψεις με απαγορευμένη περιοχή.

Είναι ίσως αυτός ο συνδυασμός μαρκιωνιστικής απαισιοδοξίας, γνωστικιστικού δυαδισμού και ερμητικής αισιοδοξίας που κάνει τον μετανθρωπισμό τόσο δύσκολα κατανοητό απέξω και μερικές φορές τόσο τρομακτικό. Συνδυάζει πολύ συχνά μια γλώσσα γεμάτη ελπίδα με πολύ σκοτεινές θεωρήσεις για την ανθρώπινη φύση που μοιάζουν να διαψεύδουν το πρώτο μήνυμα.

Δεν έχει κανένα νόημα να μιλάμε για αθανασία αν, την ίδια στιγμή, υπονοούμε ότι ο άνθρωπος, από την ίδια του τη φύση, δεν μπορεί να ελπίζει να είναι κυρίαρχος της μοίρας του και πρέπει να εγκαταλειφθεί στα χέρια μιας ανώτερης και φιλικής τεχνητής νοημοσύνης.

Επιστήμη και γνώση

Όπως εξηγεί εκτενώς ο Garth Fowden στο βιβλίο του Ερμής ο Αιγύπτιος, [Hermès l'égyptien] το σύνολο αυτών των κοσμικών γνώσεων (επιστήμη) θα έπρεπε στο τέλος να μεταμορφωθεί σε γνώση (γνώση του εαυτού, του θείου). Ο ερμητιστής μπορεί να ζωντανέψει τα αγάλματα, να μελετήσει τα άστρα, να επικαλεστεί τους δαίμονες, ακόμη και να κατασκευάσει το μνημείο της αθανασίας. Βασικά αυτό που μετράει είναι η φύση της πραγματικότητας που αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια του απ’ αυτή τη σκοπιά. Η επιτυχία αυτών των εγχειρημάτων, συμπεριλαμβανομένης της δικής του αθανασίας, δεν είναι τίποτα άλλο από το σημάδι της γνώσης που απέκτησε. Θα μπαίναμε, ενδεχομένως, στον πειρασμό να δούμε ένα αντίστοιχο της γνώσης, στο μετανθρωπιστικό σχέδιο, στην τελική υπόσχεση που διατυπώνεται από τις θέσεις του σημείου Ωμέγα, δηλαδή της μοναδικότητας (αν κάνουμε αφαίρεση της ανησυχητικής, αντι-ανθρωπιστικής πλευράς της). Θα ήταν, κατά τη γνώμη μου, λάθος. Μια υπόσχεση συνδέεται πάντα με το μέλλον, με την ελπίδα της πραγμάτωσης, και συνοδεύεται αναγκαστικά από το άγχος μιας πιθανής αποτυχίας. Όταν επιμένει υπερβολικά στο μέλλον, ο μετανθρωπισμός προσεγγίζει περισσότερο τον λαϊκό χριστιανισμό παρά τον ερμητισμό ή τις πιο μυστικιστικές και επεξεργασμένες μορφές του χριστιανισμού. Μια θρησκευτική εμπειρία λαμβάνει πάντα χώρα εδώ και τώρα, Η αξία της δεν εξαρτάται από την επιτυχία της εγκατάστασης εξωτερικών συνθηκών.

Αντίθετα, όμως, μπορούμε ίσως να πούμε ότι τελικά δεν έχει μεγάλη σημασία η βιωσιμότητα της τηλεφόρτισης, αυτού που συγκεντρώνει την οικουμένη, της μεγα-μηχανικής ή της μηχανικής του σημείου Ωμέγα. Αυτό που μετράει είναι, ασφαλώς, ο ίλιγγος που προκαλούν αυτές οι προοπτικές. Με την απλή θεώρηση της δυνατότητας αυτών των τεχνολογιών, έχουμε πρόσβαση στο άπειρο του κόσμου, που γίνεται φιλικό, γίνεται σπίτι μας. ‘Θεέ μου, είναι γεμάτο άστρα’, αναφώνησε ο Dave Bowman, ο ήρωας του ‘2001, Η Οδύσσεια του Διαστήματος’, όταν το διαστημόπλοιό του αιχμαλωτίστηκε από τον μαύρο Μονόλιθο, σε τροχιά γύρω απ’ τον Κρόνο. Μια φόρμουλα που, πέρα από την πίστη στην αξία της μιας ή της άλλης τεχνολογίας, θα αποτελέσει ίσως την εκστατική κραυγή των ερμητιστών του αύριο.

Επισκέπτης

[1] – Βλ., για παράδειγμα: http://transumanar.com/index.php/site/my_talk_at_the_conference_the_future_of_religions_religions_of_the_future/

[2] – John Barrow & Frank Tipler, The Anthropic Cosmological Principle, Oxford University Press, 1988.

[3] – Mircea Eliade, Le Mythe de l’alchimie, livre de poche, 1992.

[4] – Bertrand Shefer, “Introduction” in Le théatre de la mémoire, éditions Allia, 2001.

[5] – Hermès Trismegiste, Les trois révélations, Les belles lettres, 1998.

[6] – Wouter J. Hanegraaff, “Sympathy for the devil, renaissance magic and the ambivalence of idols”, διαθέσιμο στο http://www.esoteric.msu.edu/VolumeII/Sympdevil.html

[7]- Βλ., για παράδειγμα: http://jetpress.org/volume14/krueger.html

[8]- Τεχνολογία που είναι σε θέση να ενεργεί πάνω σε γιγάντια συστήματα, που μπορεί, για παράδειγμα, να χειραγωγήσει ολόκληρα ηλιακά συστήματα, ή να δημιουργήσει μέσα από μαύρες τρύπες ένα νέο σύμπαν…

[9]- Rudy Rucker, Postsingular, Tor Books, διαθέσιμο στο http://www.rudyrucker.com/postsingular/

[10]- Βλ., για παράδειγμα, Michael Anissimov,”Forecasting Superintelligence: the Technological Singularity”, στο http://www.acceleratingfuture.com/articles/superintelligencehowsoon.htm

Rémi Sussan , Ιστοσελίδα http://utopost.blogspot.gr/

πολλυ ωραιο το αρθο σου φιλε οι τεχνολογια για μεταθρωπισμο και οι αλχημεια μπορης να πεις ειναι κατι σαν πρωτα ξαδερφια εχουν καποιους ιδιους στοχους για να γινη ο αθρωπος θεος θα αναφερο αυτο που ειπε ο ηρακλητος
τον κοσμο τουτον δεν τον εποιησε κανης αθρωπος ουτε θεος αλλα ηπυρχε απο παντα και θα υπαρχη για παντα σαν μια αιωνια φλογα που αναβοσβηνη
τη ηθελε να πει δεν τον δημηουργησε κανενας αθρωπος αρα για τον ηρακλητο θα μπορουσε και καποιος αθρωπος να δημηουργηση ενα συμπαν
τελος οι αλχημηστες θελουν την εξελιξη και ξερω θελουν να γινουν θεοι οι θεαθρωποι
δυστηχως δεν ξερουμε πολλα απο της τεχνες του γιατι ειμαι σιγουρος και αυτη τα κρυψανε
τωρα τη ειναι καλυτερα τεχνολογια οι αλχημηα οι πιο σε κανη πιο εξελιγμενο πρωσοπικα πιστευο την αλαχημεια
εδω περα να πω οτι και οι φιλοσοφια μπορη να τα καταφερη σε συνδιασμο με αλχημεια και αποκρυφισμο αλλα και ερευνα του κοσμου οι του ευατου τους οι και τα δυο ο ηρακλητος οταν καποιος τον ειπε που τα ξερης αυτα ειπα ερευνησα τον εαυτο μου

Επισκέπτης

καλά θα ήταν να το κάνουν όλοι αυτό όπως το έκανε ο Ηράκλειτος και παρα πολλοι αλλοι.
Η ψυχολογια ειναι η κυρια επιστημη, η μελετη του ευατου.
Αφου, καταφερουμε να ανοιξουμε ολα τα φυλλα του λωτου και η μελετη του ευαυτου ειναι ο μονος δρομος. Αλλιως εκει μεσα επικρατει ενα τεραστιο Χαος .Με τοση φασαρια ειναι Αδυνατον να σκεφτει καποιος..το πως θα εξελιχθει.

Το πρώτο γένος των ανθρώπων ηταν το Χρυσό Γένος, ακολουθησε το Αργυρο.. και ουτω καθεξης ο Ηλιος , η Σεληνη , η Γη, η πορεια.. και ας μην ξεχναμε και το σημαντικο, οτι οι ανθρωποι "ξεφυτρωσαν" απο τις πέτρες.
Οπως επισης, να μην ξεχναμε τα υλικα που απελευθερωνονται οταν πεθαίνει ένας "γίγαντας".
Οποτε, δεν μιλαμε για απλα πετρωματα, με τον τρόπο που τα βλεπει ο εγκεφαλος μας. Ουτε για εκμεταλλευση της Αλχημειας με σκοπο το υλικο κερδος.