400 τοξικές βόμβες στον ελληνικό βυθό

Αντιμέτωπο με μία αφανή αλλά ασύλληπτου μεγέθους περιβαλλοντική ζημιά βρίσκεται το ελληνικό θαλάσσιο περιβάλλον εξαιτίας των εκατοντάδων ναυαγίων που κείτονται εδώ και δεκαετίες στον βυθό του Αιγαίου και του Ιονίου.

Στα κουφάρια των βυθισμένων πλοίων βρίσκονται παγιδευμένοι χιλιάδες τόνοι καυσίμων, οι οποίοι εάν απελευθερώνονταν ταυτόχρονα θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια πρωτοφανούς έκτασης πετρελαιοκηλίδα στις ελληνικές θάλασσες.

Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν περιορίζεται στην απειλή ρύπανσης από το πετρέλαιο, αλλά επεκτείνεται στις δηλητηριώδεις ενώσεις που εκλύουν τα ναυάγια από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα.

Τα τοξικά βαρέα μέταλλα των πλοίων απελευθερώνονται σιγά σιγά και οι επιστήμονες τονίζουν ότι σε βάθος χρόνου υπάρχει κίνδυνος να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα των θαλάσσιων ειδών, ακόμα και στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω των ψαριών.

Αυτές οι ουσίες, όπως το κάδμιο, ο μόλυβδος και ο υδράργυρος, έχουν τη δυνατότητα να υποβαθμίσουν ανυπολόγιστα το περιβάλλον του βυθού, ενώ έχουν συνδεθεί με κρούσματα καρκίνου.

Αδράνεια...

Μέχρι σήμερα, κανένας κρατικός ή επιστημονικός φορέας δεν έχει καταφέρει να καταγράψει με ακρίβεια τον αριθμό των επικίνδυνων ναυαγίων που βρίσκονται στα έγκατα των ελληνικών θαλασσών.

Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Πατρών προχωρούν για πρώτη φορά σε εκτιμήσεις για τα ναυάγια της Ελλάδας, υπολογίζοντας τον αριθμό τους σε περισσότερα από 400 και επισημαίνοντας πως αποτελούν ισάριθμες «τοξικές βόμβες» για το θαλάσσιο περιβάλλον.

Με την Ελλάδα να αποτελεί εδώ και χιλιετίες σταυροδρόμι θαλάσσιων μεταφορών, πολλοί ανεβάζουν τον αριθμό των ναυαγίων σε περισσότερα από 20.000, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.

Ο μεγάλος κίνδυνος ρύπανσης, όμως, προκύπτει κυρίως από τα πλοία που έχουν βυθιστεί τις τελευταίες επτά δεκαετίες, εξαιτίας των κατασκευαστικών δεδομένων αλλά και του χαρακτήρα των πλοίων από το 1940 και έπειτα.

Καθώς αποσυντίθενται, τα καράβια απελευθερώνουν δηλητηριώδεις ενώσεις βαρέων μετάλλων, όπως ο ψευδάργυρος, ο μόλυβδος και το κάδμιο, ενώ οι επιστήμονες δεν απορρίπτουν την πιθανότητα να αποδεσμεύουν αργά αλλά μεθοδικά και τις ποσότητες των καυσίμων τους.

Η ανακάλυψη ναυαγίων δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση το αντικείμενο των ερευνητών του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Με τις ελληνικές θάλασσες, όμως, να είναι γεμάτες από κουφάρια καραβιών, οι ωκεανογράφοι έχουν βρεθεί ουκ ολίγες φορές ενώπιον αυτών των ογκωδών απορριμμάτων του βυθού.

«Τα σημαντικότερα ναυάγια όσον αφορά την ιστορική τους αξία είναι τα παλαιότερης ηλικίας, όπως ο ‘‘αδελφός’’ του Τιτανικού, ο Βρετανικός, το γαλλικό υπερωκεάνιο Μπουρντιγκαλά και το ατμόπλοιο Πατρίς που βυθίστηκε το 1868 στα ανοικτά της Κέας. Παρόλα αυτά, τα πλοία με σημαντικό ρυπογόνο χαρακτήρα χρονολογούνται μετά το 1940.

Σύμφωνα με τις έρευνές μας, στις ελληνικές θάλασσες αναπαύονται άνω των 400 ναυαγίων από την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα», λέει ο Γεώργιος Παπαθεοδώρου, αναπληρωτής καθηγητής Θαλάσσιας Γεωλογίας και Ωκεανογραφίας στο Πανεπιστήμιο Πάτρας.

Ενα από τα ναυάγια που εντοπίστηκαν από τους ωκεανογράφους είναι το περιβόητο Irenes Serenade. «Το τάνκερ μετέφερε 102.660 τόνους πετρελαίου και βυθίστηκε στις αρχές του 1980 στα ανοικτά της Πύλου, προκαλώντας τη μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα στην ιστορία της χώρας.

Περνώντας από την περιοχή, το εντοπίσαμε τυχαία με τη χρήση της μεθόδου της ‘‘ηχογραφίας’’. Το Irenes Serenade είναι ακόμα εκεί και κανείς δεν γνωρίζει το μέγεθος της ρύπανσης που προκαλεί», τονίζει ο Γ. Παπαθεοδώρου.

Απομεινάρια του πολέμου

Αντίστοιχες περιπτώσεις υπάρχουν παντού στην Ελλάδα, με τη μερίδα του λέοντος ωστόσο να κατέχουν τα πολεμικά ναυάγια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μόνο στον Κορινθιακό κόλπο υπολογίζεται ότι βρίσκονται περισσότερα από 15 βυθισμένα πολεμικά πλοία.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι το είδος της ρύπανσης διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του πλοίου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο κίνδυνος για το θαλάσσιο περιβάλλον είναι μικρότερος σε κάποιες περιπτώσεις.

«Τα πιο σύγχρονα πλοία περιέχουν επικίνδυνες χημικές ουσίες, όπως ιχνοστοιχεία ηλεκτρικών συσκευών, επιβραδυντικά φλόγας, φρέον από κλιματιστικά, πλαστικές ύλες κ.ά.

Τα ναυάγια παλαιότερων ετών, όμως, κατασκευάζονταν με υλικά τα οποία στη συνέχεια κρίθηκαν επικίνδυνα, όπως ο αμίαντος ή οι οργανικές κασσιτερούχες ενώσεις», λέει ο Ιωάννης Χατζηανέστης, ερευνητής Χημικής Ωκεανολογίας στο Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών.

Και στις δύο περιπτώσεις τα ναυάγια συνιστούν βραδυφλεγείς βόμβες για το περιβάλλον του βυθού. «Εφόσον τα καύσιμα και οι χημικές ουσίες απελευθερωθούν κατευθείαν, μπορούν να σκοτώσουν άμεσα τους θαλάσσιους οργανισμούς.

Τις περισσότερες φορές όμως απελευθερώνονται σιγά σιγά και, όπως είναι γνωστό, μακροχρόνια μπορούν να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα των θαλασσίων ειδών αλλά και του ανθρώπου. Το ίδιο ισχύει και με τα τοξικά βαρέα μέταλλα ή τα επικίνδυνα και σήμερα απαγορευμένα υλικά», καταλήγει ο Ι. Χατζηανέστης από το ΕΛΚΕΘΕ.

Αδύνατη η ανέλκυση, λόγω κόστους

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, την ευθύνη για την ανέλκυση των ναυαγίων έχουν οι πλοιοκτήτριες εταιρείες και σε περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο αυτές αδυνατούν εξαιτίας μεγάλου κόστους, τη δουλειά αναλαμβάνουν οι Οργανισμοί Λιμένος ή το κράτος.

Η υπερβολική δαπάνη, όμως, θέτει συχνά δυσθεώρητα εμπόδια στην απορρύπανση του βυθού. Διεθνείς οργανισμοί έχουν υπολογίσει ότι μόνο το κόστος άντλησης των καυσίμων και των χημικών από τα ναυάγια ξεκινά από τα 2.300 δολάρια ανά τόνο, ενώ μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 17.000 δολάρια, ανάλογα με το βάθος στο οποίο βρίσκεται ένα ναυάγιο.

Οι κανονισμοί λένε ότι η ανέλκυση ενός πλοίου πρέπει να γίνει μέσα σε τρεις μήνες μετά τη βύθισή του. Οπως όμως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, οι ανελκύσεις παραμένουν προσκολλημένες στα γρανάζια της γραφειοκρατίας.

Η νομοθεσία προβλέπει τη διενέργεια διεθνούς διαγωνισμού, ενώ υπό προϋποθέσεις μπορεί να γίνει απευθείας ανάθεση.

Χαρακτηριστική μιας τέτοιας καθυστέρησης είναι η περίπτωση του Sea Diamond, το οποίο βρίσκεται εδώ και τριάμισι χρόνια στον βυθό της Σαντορίνης και, όπως φαίνεται, μετά τις προειδοποιήσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος στην πλοιοκτήτρια εταιρεία, το θέμα θα λυθεί δικαστικά.

Το υψηλό κόστος απορρύπανσης, όμως, θέτει προβλήματα στην ανέλκυση των ναυαγίων και διεθνώς.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, Αμερικανοί επιστήμονες είχαν προχωρήσει στην καταγραφή των ναυαγίων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εκτιμώντας τον αριθμό τους σε πάνω από 8.500, εκ των οποίων τα 1.500 αφορούν πετρελαιοφόρα πλοία.

www.ecofinder.gr

Καλησπέρα Αιθηρόη! Ελπίζω να είσαι καλά!