1. Η Δύναμη των Λέξεων

Οι Έλληνες διέθεταν για να αντιμετωπίσουν τους εχθρούς τους δύο μεθόδους διαφορετικές
αλλά προσανατολισμένες στον ίδιο σκοπό: στην κινητοποίηση, δηλαδή, των θεών κατά των αντιπάλων τους.
Ή ξεκινούσαν μια διαδικασία επίσημη, συλλογική και δημόσια θρησκευτικού χαρακτήρα, τις "κατάρες" (αραί)
ή κατέφευγαν σε ένα μέσο μυστικό, ατομικό, κρυφό, τη μαγική επαγωγή.
Για να αντιληφθούμε τι ακριβώς ήταν οι κατάρες είναι αρκετό να ανατρέξουμε σε ένα κείμενο που δείχνει
πως μια εθνική καταστροφή προκαλεί την επίσημη επίκληση των πολιούχων θεών και την κατάρα.

Το κείμενο αυτό μας το δίνει ο ρήτορας Αισχίνης, αντίπαλος του Δημοσθένη, και αναφέρεται στον πρώτο Ιερό Πόλεμο
που έφερε τους Αθηναίους αντιμέτωπους με τους κατοίκους της πεδιάδας της Κίρρας,
στους πρόποδες του ιερού των Δελφών, την περίοδο 600 - 590 π.Χ. Στον Κατά Κτησιφώντος λόγο του διαβάζουμε:
"...εάν τις ήθελε παραβή ταύτα , ή πόλις ή ιδιώτις ή έθνος, να έχει την κατάραν του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος
και της Λητούς και της Αθηνάς Προναίας. Μήτε η γη των να καρποφορή, μήτε αι γυναίκες των,
αλλά τέρατα, μήτε τα ζώα των να γεννούν φυσιολογικώς, μήτε να νικούν εις πόλεμον,
μήτε να ευρίσκουν το δίκαιόν των εις τα δικαστήρια, μήτε εις τας αγοραπωλησίας των να επιτυγχάνουν,
και να καταστραφούν όλως διόλου και αυτοί και αι οικοίαι των και να χαθή ολόκληρο το γένος των.
Και ποτέ να μη γίνονται δεκταί αι θυσίαι των από τον Απόλλωνα ούτε την Άρτεμιν και την Λητώ και την Αθηνά Προναίαν......".

Στην ανοικτή αυτή διαδικασία της κατάρας αντιπαρατίθεται σημείο προς σημείο,
μια απόκρυφη διαδικασία, η σκοτεινή επίκληση (επαγωγή). Πρόκειται για μια ιδιωτική απόγνωση,
για προσωπική επίκληση σε ετερόκλητους και χθόνιους θεούς, να βοηθήσουν μυστικά.
Ο έλληνας μάγος διαθέτει, για να πετύχει την εύνοια της θεότητας συνταγές διαφορετικές.
Το ζητούμενο τώρα δεν είναι να ακούσει ο Θεός, αλλά να βρεθεί τρόπος ώστε η θεϊκή δύναμη
να περάσει μέσα σε αυτόν που την επικαλείται, και να του δώσει τη δύναμη να πραγματοποιήσει τα σχέδια του.
Από την έκκληση σε βοήθεια μεταβαίνουμε σε μια αληθινή μαγική κατοχή, που θα επιτρέψει την πραγματοποίηση του στόχου.

Ο μάγος δεν διστάζει να απειλήσει την θεότητα, για να την υποχρεώσει να αποδεχτεί τα σχέδια του.
Και δεν χρειάζεται παρά να απαγγείλει κάποια ιερή φράση, για να ικανοποιηθούν οι επιθυμίες του.
Η συνάντηση με την θεότητα δεν αποτελεί ούτε προσευχή, ούτε ευχή,
αλλά μέσον απλώς και μόνον για την επιτυχία του σκοπού.
Το αποδεικνύει αυτό ένα ερωτικό ξόρκι της εποχής του Αδριανού, που ανατρέχει στην αιγυπτιακή μυθολογία,
μια και ο ενδιαφερόμενος ζητάει την βοήθεια της Ίσιδας για να φανεί όμορφος στα μάτια της αγαπημένης του.
Το κείμενο παραθέτει ορισμένα μαγικά ονόματα όπως το Αδωνάι και συνεχίζει:
"Ιδού η φράση: "πραγματοποίησε για τον ονομαζόμενο ΝΝ ό,τι σου ζήτησα γραπτώς σε αυτό το φύλλο,
και εγώ θα επιτρέψω στον ήλιο να ανατείλει και να δύει, όπως αυτός θέλει, όπως έκανε και πριν,
θα σώσω το σώμα του Όσιρι, δεν θα λύσω τα δεσμά που επέβαλλε στον Τυφώνα,
δεν θα καλέσω τα πνεύματα εκείνων που πέθαναν από βίαιο θάνατο, αλλά θα τα αφήσω ήσυχα,
δεν θα χύσω λάδι κέδρου, ούτε που θα τα αγγίξω, θα σώσω τον Άμμωνα (Όσιρι) και δεν θα τον σκοτώσω,
δεν θα διασκορπίσω τα μέλη του Όσιρι, και θα σε κρύψω να γλιτώσεις από τους Γίγαντες. {Μαγικές λέξεις}.
Μάθε μου τα μυστικά της θεάς με τα χίλια ονόματα, της Ίσιδας....
" Μόλις λάβεις το σημάδι της Θεάς ότι σε ακούει, ευχαρίστησε την Τύχη, λέγοντας μια φορά "Χαϊτραί".
Όταν το πεις η Θεά θα σε συνδράμει σε ό,τι κι αν ζητήσεις..."

Ποια διαφορά ανάμεσα στην επαγωγή και την αρά;
Στη μια περίπτωση δεν παρακαλούν οι άνθρωποι τους θεούς αλλά τους απειλούν με αρκετή διακριτικότητα,
άλλωστε αφού οι συγκαλυμμένες απειλές ή οι κρυφές εχθρικές διαθέσεις, παρουσιάζονται υπό μορφή υποσχέσεων.
Στην άλλη περίπτωση αντίθετα, ικετεύουν τους θεούς να τιμωρήσουν τους ενόχους.
Στη μια περίπτωση γίνεται αναφορά σε εξωτικούς μύθους, στο μύθο της Ίσιδος και του Όσιρι,
στην πάλη με τον Τυφώνα, στο θρύλο των Γιγάντων. Στην άλλη, αποδέκτες είναι οι κλασικοί θεοί.
Εδώ, πρέπει να προφέρει κανείς μια ιδιόρρυθμη μαγική φράση, και πολλά μαγικά ονόματα.
Εκεί αρκεί μια δέηση. Ενώ η αρά ανεβαίνει στους ουρανούς σαν τον καπνό από τις θυσίες,
που τρέφει τους θεούς, με την επαγωγή η υπερφυσική δύναμη κατέρχεται προς τους ανθρώπους,
κι αν χρειασθεί, εισχωρεί μέσα τους.

Έχουμε ακόμα τη μαρτυρία ενός παπύρου του 4ου μ.Χ. αιώνα, όπου ο ενδιαφερόμενος απευθύνεται
στον μεγάλο κοσμικό Θεό που συμπυκνώνει όλες τις θεϊκές δυνάμεις:
"Μακάρι το όνομα και το πνεύμα σου να με ευεργετήσουν! Μπες μες το μυαλό μου και τη σκέψη μου,
για όλη μου τη ζωή, και κάνε για χάρη μου ό,τι επιθυμεί η ψυχή μου....
δέξου ευνοϊκά τις επιθυμίες μου χωρίς να με βασκάνεις -αβάσκαντος, αβάσκαντον εμοί διδούς υγείαν- .....
χάριζέ μου επιτυχία σε ό,τι κι αν επιχειρώ [μαγικές λέξεις] γιατί κατέκτησα την ισχύ του Αβραάμ,
του Ισαάκ και του Ιακώβ, καθώς και του μεγάλου Θεού, του δαίμονα Ιαώ [μαγικές λέξεις],
Θεέ πραγματοποίησε, Κύριε [μαγικές λέξεις].

Χάρις σε αυτά τα κείμενα διαπιστώνουμε την επιβίωση των αρχαίων αιγυπτιακών θρύλων
και την πρώτη εμφάνιση των νέων χριστιανικών δοξασιών σε μια πράξη συμφιλίωσης,
σε μια ανθρώπινη προσπάθεια προσεταιρισμού των υπερφυσικών δυνάμεων.
Προκειμένου να αποκτήσει ο ενδιαφερόμενος υλικά αγαθά ή να κερδίσει την μεταθανάτια ευτυχία,
προσπαθεί να κάνει τα θεϊκά όντα βοηθούς ή σκλάβους του, και να τους αποσπάσει τη θεϊκή δύναμη
που θα του επιτρέψει την εξουσία και τον θρίαμβο.
Τις ίδιες έννοιες αλλά με κάπως διαφορετικά ονόματα τις συναντάμε και στις ημέρες μας.
Το "κακό μάτι" και το "ξεμάτιασμα" η οι "κατάρες" μας όταν νοιώθουμε αδικημένοι και τα "τάματα"
που προσφέρουμε στην εκκλησία για να μας βοηθήσει ο τάδε Αγιος ίσως μας θυμίσουν συνειρμικά τη βασκανία,
την επαγωγή - επίκληση αλλά και την αρά των αρχαίων ελλήνων.